کارکردهای عقل در اندیشة کلامی شیخ حر عاملی

شیخ حرعاملی به عنوان یکی از محدثان بنام نیمه دوم قرن یازدهم، در پس چهره‌ حدیثی خود متکلمی است که به روش‌های مختلفی به استنباط آموزه‌های اعتقادی و دفاع از آن در برابر مخالفان پرداخته است. وی در این راستا از روش‌های نقلی و عقلی بهره برده است. در این جستار ضمن پرداختن به جایگاه عقل در منظر شیخ حر عاملی، کارکردهای عقل را در اندیشه‌ کلامی وی از خلال مطالعه آثار کلامی متعدد وی کاویده‌ایم. این پژوهش به طور مستند بیانگر آن است که شیخ حر عاملی اگر‌چه نقل را در استنباط اعتقادات اصل می‌داند، لیکن عملاً همچون دیگر متکلمان از کارکردهای سه‌گانه‌ عقل استفاده کرده است. وی از کارکردهای مستقل عقل، یعنی عقل نظری و عملی و نیز از کارکرد غیر‌مستقل عقل یعنی عقل ابزاری بهره برده و با روش‌های عقلی متعدد و متنوع به استنباط آموزه‌های اعتقادی اسلام و مذهب تشیع و دفاع از آن پرداخته است. او معتقد است تعارض بین عقل ابزاری و نقل موضوعیت ندارد و در تعارض عقل نظری و عملی با نقل، باید نقل معارض را به تاویل برد.