«ذاتی باب برهان» بودن حسن و قبح افعال: پاسخ به نقدها

مسئله‌ حسن و قبح ذاتی، از مسائل بسیار بحث‌انگیز در تاریخ علوم اسلامی به‌ویژه علم کلام بوده است. مخالفان و موافقان برداشت‌های مختلفی از این دیدگاه داشته‌اند. در یکی از تقریرهای مشهور این دیدگاه، منظور از «ذاتی» در این ترکیب، «ذاتی باب برهان» دانسته شده است. در عین حال،‌ چنین معنایی مورد رد و انکار پاره‌ای از متکلمان و فیلسوفان معاصر قرار گرفته است. این مقاله، با به‌کارگیری روش توصیفی دیدگاه‌های مدافعان و مخالفان را توصیف و سپس با استفاده از روش عقلی و انتقادی به پاسخ نقدهای مخالفان پرداخته و در پایان به این نتیجه رسیده که نقدهای مطرح‌شده یا ناشی از خلط حسن و قبح فعلی و اخلاقی بوده است و یا معلول سوء‌برداشت یا عدم دقت در معنای ذاتی باب برهان بوده و یا به سبب پیش‌فرض‌های اثبات‌ناشده‌ای مثل تفکیک میان مقتضیات عقل عملی و عقل نظری است.