بررسی درستی انتساب تناسخ به سهروردی و زکریای رازی با تکیه بر آثار

تناسخ در میان فیلسوفان مسلمان پایگاه مستحکمی نداشته و پیروان این اندیشه همواره جز کمترین بوده‌اند. در این میان رویکرد دو فیلسوف و اندیشمند ایرانی بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است؛ یکی پایه‌گذار حکمت اشراق و دیگری پزشک و فیلسوف ری. نقش زکریای رازی به عنوان نماینده و یکی از طلایه‌داران انگاره تناسخ در اندیشه اسلامی جلوه کرده است و اهمیت جایگاه سهروردی از جهت برداشت‌های گوناگون از سخنان او و در نتیجه نسبت‌های مختلف به اوست. نتیجه بازنگری به آثار این دو اندیشمند و مقایسه میان آن‌ها، تایید انتساب تناسخ به رازی و تاکید بر عدم پذیرش آن توسط شیخ اشراق است. رازی بر اساس مبانی فلسفه خویش، برای نفوس حیوانی تناسخ صعودی و نیز برای نفس انسانی یکی از دو نوع تناسخ متشابه و نزولی را به صورت مانعهالخلو می‌پذیرد. در مقابلْ سهروردی پس از ضعیف خواندن دلایل طرف‌های نزاع، با ابتکار در ارایه طرح نوینی از معاد جسمانی مبتنی بر پذیرش عالم مثال، از این طریق انگیزه‌های پذیرش تناسخ را از میان برمی‌دارد.