بازخوانی انتقادی ماهیت فلسفۀ اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی

علامه طباطبایی فلسفه را به الهی و غیرالهی و فلسفۀ الهی را به فلسفۀ اسلام و غیر آن تقسیم می‌کند. از دیدگاه ایشان الهی بودن فلسفه به اثبات وجود خداوند است، ولی فصل ممیز فلسفۀ الهی اسلام از غیر آن، به مفهومی است که از خداوند اثبات می‌شود. به اعتقاد ایشان اگر فلسفۀ الهی به اثبات توحیدِ اطلاقی برسد و بپذیرد که وجود خداوند که صرف است و هیچ حدی آن را محدود نمی‌کند و حتی از قید اطلاق هم مبراست، فلسفۀ الهی مربوط اسلام خواهد بود و در غیر این صورت، چنین نیست. اما آیت‌الله جوادی آملی، اسلامی بودن علوم، از جمله فلسفه را به معنای عام آن می‌داند. اسلام به معنای عام یعنی حق‌جویی و حق‌پذیری. بنابراین، به اعتبار فیلسوف یا کتابِ فلسفی نمی‌توان به اسلامی بودن یک فلسفه فتوا داد، بلکه باید هر مسئلۀ فلسفی یا علمی، جداگانه بررسی شود تا اگر حق و مطابق با واقع باشد، اسلامی شمرده شود وگرنه خیر. مسئلۀ اصلی این پژوهش تعیین مصداق برای فلسفۀ اسلامی از میان فلسفه‌های شناخته‌ شدۀ موجود است. این پژوهش که در جمع‌آوری مطالب به شیوۀ اسنادی و در پردازش به شیوۀ تحلیلی و منطقی نگارش یافته است، به لوازم این دو دیدگاه و بررسی آنها می‌پردازد.

a critical reevaluation of the nature of islamic philosophy from the perspectives of ʿallāma ṭabāṭabāʾī and ʾāyatu llāh jawādī āmulī

ʿallāma ṭabāṭabāʾī (arabic: عَلَّامَة طَبَاطَبَا ئی ) categorizes philosophy into divine and non-divine branches, with divine philosophy further divided into islamic philosophy and non-islamic philosophy. the divine nature ofphilosophy from his perspective is related to the proof of god’s existence.however, the distinguishing feature of the divine philosophy of islamcompared to others lies in the concept derived from god’s existence. heposits that if divine philosophy successfully demonstrates the proof ofabsolute monotheism (or applied and famous and known for all),acknowledging that god’s existence is pure and unbounded by anylimitations, even transcending the notion of absoluteness, it will becategorized as philosophy pertaining to islam; otherwise, it will not qualifyas such. in contrast, ʾāyatu llāh jawādī āmulī (arabic: (آیَةُ الله جوادی آمُلیperceives the islamic nature of sciences, including philosophy, in a generalsense (broader context). islam, in this general context, means the pursuitand acceptance of truth. therefore, one cannot issue a ruling (arabic: ,فَتْ ویromanized: fatawā, lit.: a legal or islamic ruling) about the islamic natureof a philosophy merely based on the philosopher or philosophical text;instead, each philosophical or scientific issue must be examinedindividually. if it aligns with truth and reality, it is islamic; if it contradictstruth, it is not. the central focus of this research is to identify instances ofislamic philosophy among recognized existing philosophies. this researchemploys a documentary approach for gathering material and processes itthrough analytical and logical writing, addressing the implications of these two perspectives and exploring them further.