وحدت قرآن و برهان در تبیین «تجسم اعمال» بر اساس هندسه فکری علامه جوادی آملی

معادشناسی و انسان‌شناسی، نقشی تعیین‌کننده در سعادت انسان دارد که اگر مبتنی بر نقل وحیانی و عقل برهانی باشد، می‌تواند زمینه‌ساز سعادت انسان و دوری وی از شقاوت گردد. از مهم‌ترین مسائل این دو عرصه، تجسم اعمال است. تجسم اعمال به معنای به شکل درآمدن عقاید، اخلاق، اوصاف، ملکات، اراده، افعال و آثار انسان و صیرورت آدمی به همان وزان است. در واقع، انسان با این امور حقیقت خود را می‌سازد و با همان هم محشور می‌شود. در این مقاله، به این مسئله بر اساس آراء و اندیشه‌های آیةاللّٰه جوادی آملی پرداخته می‌شود. ایشان در جایگاه مفسری توانمند و فیلسوفی متضلع، در زمینه تجسم اعمال با استفاده از وحی قرآنی و مبانی رصین حکمت متعالیه، به تبیین این مسئله می‌پردازد. در این مقاله با پرداختن به برخی اصول و امهات مقتبس از آراء وی، به ترسیم حقیقت تجسم اعمال پرداخته می‌شود، که با اقامه این مبانی و استخراج فروعات آن‌ها، نقاب از چهره مسئله تجسم اعمال به کنار رفته و از این رو تفسیری عمیق از حقایق معاد و حشر انسان‌ها مبرهن می‌گردد و بسیاری از شبهات عرصه مهمِ معاد و حشر و قیامت و کیفیت پاداش اعمال، پاسخ خود را نقد می‌یابند و طنین روح‌نواز پیوند وحی و عقل در فضای اندیشه ناب اسلام شیعی نواخته می‌شود، که در صورت رسیدن آن به گوش هر مستمعی در هر جای جهان، اقناع نفوس عامه و خضوع دانشمندان صادق را در پی خواهد داشت. از آنجا که تجسم اخلاق از مصادیق بارز تجسم اعمال به حساب می‌آید، در بخش پایانی از آن برای اثبات واقع‌گرایی اخلاقی و عام‌گرایی اخلاقی استفاده شده است.