بررسی تطبیقی دیدگاه انتقادی شهید مطهری و هابرماس به پوزیتیویسم

پوزیتیویسم به عنوان نگرشی خاص به حوزه علم و معرفت، مورد انتقاد فلاسفه بسیاری قرار گرفته است. در این میان، نقدهای شهید مطهری و یورگن هابرماس به پوزیتیویسم، به عنوان فیلسوفانی با نگاه واقع‌گرایانه، در دوره خود مورد توجه دیگران واقع شده و رویکرد انتقادی به پوزیتیویسم در فلسفه، علوم انسانی و علوم اجتماعی را تقویت کرده است. در این پژوهش با روش تطبیقی، در سه دامنه معرفت‌شناختی، روش‌شناختی و ارزش‌شناختی، به ارزیابی خاستگاه، شیوه‌ها و لوازم نقدهای این دو متفکر نسبت به پوزیتیویسم پرداخته شده و این نتیجه به دست آمده است: از یک‌سو اتحاد نگاه رئالیستیِ هر دو متفکر به مسئله شناخت، اشتراکاتی را برای آن‌ها در مواضع انتقادی نسبت به پوزیتیویسم و لوازم و نتایج این نگاه به وجود آورده و از سوی دیگر، تفاوت در خاستگاه و شیوه دیدگاه انتقادی‌شان نسبت به پوزیتیویسم، موجب بروز اختلاف دیدگاه میان آن دو شده است. هرچند دیدگاه انتقادیِ هر دو فیلسوف، فاقد نقد پوزیتیویسم از لحاظ انسان‌شناختی است.

The Comparative Study of the Critical View of Martyr Motahari and Jürgen Habermas to Positivism

Positivism as a specific notion to the realm of science and knowledge (ma’rifah) has been criticized by many philosophers. Among this, the critiques of martyr Motahari and Jürgen Habermas to positivism as philosophers with a realistic view in their period have been observed by others and have strengthened the critical approach to positivism in philosophy, humanities and social sciences. In this research with the comparative method, it has been investigated the evaluation of the origin, methods and the prerequisites of these two scholars’ critiques to positivism in three domains: epistemology, methodology and axiology and this result has been achieved: from one side the unification of the realistic opinion of both thinkers to the issue of knowledge has established the commonalities between these two thinkers in their critical views to positivism and the requirements and results of this opinion and from the other side the differentiation in the origin and the way of their critical opinions to positivism causes to emerge differentiation (polarity) between these two attitudes. Even though the critical look of both philosophers is lacking the criticism of positivism from the point of anthropology.