ویژگی‌های شخصیتی فرادستان و مدیریت چرخه‌های ادراکی رفتاری عدالت در سازمان (مبتنی بر نهج‏البلاغه)

زمینه و هدف: ادراک عدالت مفهومی است تجمعی، برآمده از کنش‌های اجتماعی که در قالب چرخه‌های ادراکی رفتاری بین کنشگران اجتماعی در گذر زمان تعریف و بازتعریف می‌شود. این چرخه‌های ادراکی رفتاری بین فرادست و فرودست در سازمان‌ها، ادراکات و به‌تبع آن، رفتارهای هر دو سوی رابطه را در چرخه‌ای نامتناهی متاثر می‌سازد. با توجه به کمتر بودن فرادستان و در مرکز قرار گرفتن آن‌ها در تعاملات سازمانی، بهترین نقطه مداخله برای مدیریت این چرخه‌ها، ادراکات فرادستان و به‌تبع آن، رفتار متاثر از این ادراک است. هدف این پژوهش، شناسایی ویژگی‌های شخصیتی‌ای است که بر ادراک عدالت در رهبران و در ادامه رفتار آن‌ها تاثیرگذار است. روش: این پژوهش از نظر نتیجه بنیادی، از نظر هدف اکتشافی و از نظر روش کیفی است و با رویکرد استقرایی صورت گرفته است. داده‌ها به‌روش کتابخانه‌ای و بر اساس تحلیل مضمون بر متن نهج‌البلاغه جمع‌آوری‌ شده است. بدین منظور کل متن نهج‌البلاغه، به‌عنوان مجموعه‌ای مدون و شناخته‌شده از بیانات امام علی (ع) با هدف تعیین‌شده بارها مطالعه شد و پس از گزینش بخش‌های مرتبط با هدف پژوهش، کدگذاری‌ها انجام گرفت. در ادامه با استفاده از ابزار شبکه مضامین و تحلیل مقایسه‌ای، کدها پیرایش و در چند مرحله دسته‌بندی و خلاصه شدند. اعتبار یافته‌ها با استفاده از ضریب هولستی (92 درصد) و پنل خبرگان به تایید رسید. اجماع در خصوص دسته‌بندی کدها با شیوه دلفی انجام شد. یافته‌ها: دستیابی به دو مجموعه کد، یافته‌های این پژوهش است. یک مجموعه، 25 کد رابط را دربرمی‌گیرد که به چگونگی ارتباط ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری با اعتقادها، ارزش‌ها و باورها اشاره می‌کند و مجموعه دیگر، 505 شناسه (کد) پایه احصاشده را شامل می‌شود که در قالب دو مضمون سازمان‌دهنده اصلی با عنوان بزرگواری‌وکرامت و استواری‌وصلابت دسته‌بندی شدند. مضمون بزرگواری‌وکرامت، خود سه مضمون سازمان‌دهنده فرعی را پوشش می‌دهد که عبارت‌اند از: احترام به دیگران، لطف و مهربانی و بزرگ‌منشی. مضمون سازمان‌دهنده اصلی استواری‌وصلابت، نیز سه مضمون سازمان‌دهنده فرعی را دربرمی‌گیرد: خودکنترلی، بصیرت و ثبات شخصیت. این یافته‌ها گویای سبک خاصی از رهبری است که از طریق دو مجموعه ویژگیِ ذیلِ بزرگواری‌وکرامت و استواری‌وصلابت متوازن می‌شود. نتیجه گیری: رهبرانی که از ویژگی های ادعایی این پژوهش برخوردارند، در مرحله ادراک، بی عدالتی کمتری را ادراک خواهند کرد و پس از ادراک بی عدالتی، احتمال بروز رفتارهای افراطی در آنها کمتر است. از آنجا که ادراک و جو عدالت در سازمان، برون داد فرایند ادراکی-رفتاری است، ادراک بی عدالت در زیردستان چنین رهبرانی، کمتر خواهد بود و جو عدالت در سازمان مثبت تر.

superiors’ personal traits and management of perceptual-behavioral justice in organizations (based on nahj-ol-balagha text)

background purpose: perception of justice arises from the social actions in the form of perceptual-behavioral cycles between social actors over time. in organizations, this cycles between superiors and subordinates affect the perceptions and consequently the behaviors of both sides of the relationship. considering the small number of superiors and their placement in the center of organizational interactions, the best point of intervention to manage these cycles is the perceptions of superiors. in this research, our goal is to identify personality traits that influence the perception of justice of leaders and their continued behavior.methodology: this research is fundamental in terms of results, is exploratory regarding purpose, and is qualitative concerning method, the data were collected by library research and based on thematic analysis of the nahj-ol-balagha text. to do so, nahj-ol-balagha text was read many times and coding was accomplished after selecting the related parts. then, the codes were revised, summarized, and then categorized in different steps. the results were validated using expert panel and holsti’s coefficient of reliability (92%). finally, delfi method was used to reach agreement in categorizing the codes.findings: two sets of codes were found in this study: the 25-code set refers to the relationship between personal traits as well as behavior with the values and believes. the second set consists of 505 basic recorded codes that categorized in the form of two main organizing themes of magnanimity and dignity, and steadfastness and fortitude.  magnanimity and dignity cover three sub-organizing themes including: respect for others, kindness and generosity, and the main organizing theme of steadfastness and fortitude, and includes three sub-organizing themes of self-control, insight, and personal stability. these findings signify a specific style of leading that is balanced through these two sets of magnanimity and dignity, and steadfastness and fortitude.conclusion: the results suggest that the leaders who possess the characteristics mentioned in this research, will perceive less injustice, and after the perception of injustice, the possibility of extreme behavior in them is less probable. thus, it is expected that the perception of justice in the subordinates of such leaders will be more and the atmosphere of justice in the organization will be more positive as well.