نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری

در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم‌سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره‌گیری از رویکرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یکی از نظریه‎های عمومی جامعه‎شناسی تاریخی، به توصیف استدلال‌های ارائه شده از سوی زنان حرم‎سرا، در مخالفت با سه بازة اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی‌خان امیرکبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین‌شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین‌خان سپهسالار) پرداخته‌ایم. این مقاله، با نقد نگاه حاکم در تحلیل‌های تاریخی که زنان حرم‎سرای شاهی را به ابژه‌هایی جنسی فرو می‌کاهد که بازیچه‌ای برای پیشبرد منافع درباریان، دیوانیان و روحانیان مخالف اقدامات اصلاحی بودند و بر اندام زنانۀ خود و اغواگری متوسل می‌شدند، با تمرکز بر دو تن از زنان حرم‎سرا یعنی مهدعلیا (مادر ناصرالدین‌شاه) و انیس ‌الدوله (همسر ناصرالدین‌شاه)، بر انتخاب عقلانی این کنش‎گران حاضر در عرصۀ اصلاحات تاکید و استدلال‎های آنان برای مخالفت با رویه‌های اصلاحی را بررسی می‌کند و نشان می‎دهد که نوع استدلال‎های آنها در مخالفت با اصلاحات، تفاوت چندانی با دیگر گروه‌های مخالف رویۀ اصلاحی در دورۀ ناصری ندارد