تحلیل رویه قضایی جرایم جنسی در پرتو آموزه‌های عدالت ترمیمی: الگوی «وضعیت موجود+»

در عدالت ترمیمی پاسخ به مشکل جرم با مشارکت بزه دیده، مرتکب و جامعه محلی تعیین می شود و بدون آنکه به یک برنامه خاص یا مجموعه ای از برنامه ها و الگوی واحد محدود شود، مستلزم تلقی متفاوت از جرم و پاسخ به آن و به نوعی دگرگونی در کل نظام حقوقی است تا با پایبندی هر چند نسبی کنشگران به مبانی و ارزش های ترمیمی، تحقق اهداف ترمیمی میسر گردد روح حاکم بر گفتمان قضایی ایران در پرونده های تجاوز جنسی تحت تاثیر بازتعریف اهداف مداخله کیفری در گفتمان تقنینی و به تبع آن به رسمیت شناختن عدالت ترمیمی هر چند در جرایم تعزیری در قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری به صورت غیر رسمی و تا حدودی به سمت اتخاذ سازوکارهای ترمیمی در این پرونده ها گرایش یافته .است مسئله اصلی این مقاله شناسایی و سنجش گاه انتقادی رویه ها و سازوکارهای نوین و ابتکاری قضات در پرونده های تجاوز جنسی در دادگاه کیفری یک تهران با استفاده از مصاحبه های عمیق و نیمه ساختارمند با 35 قاضی این دادگاه و چندین مشاهده مشارکتی است که گاه قرابتی هر چند نسبی با اهداف عدالت ترمیمی و با محوریت تامین نیازهای بزه دیده و توجه به دغدغه ها و مطالبات مرتکب دارد. رویه ای که به دلیل کاربست گاه ناخواسته و ناآگاهانه اهداف و مبانی عدالت ترمیمی تحت پارادایم عدالت کیفری، شبیه «الگوی وضعیت موجود + است الگویی که سیاستهای کیفری حاکم در جرایم جنسی را هرچند گاه در پایین ترین سطح ممکن با یک نگرشِ ترمیمی اعمال می کند.

analysis of the judicial procedure of rape crimes in the light of restorative justice doctrines: the status quo+ model

in restorative justice, the answer to the problem of crime is determined by the participation of the victim, the perpetrator and the local community. restorative justice without being limited to a specific program or a set of programs or a single model, requires a different perception of crime, understanding and the answer to it and transformation in the whole legal system with the relative adherence of actors to the restorative principles and values. iranian judicial discourse in cases of sexual violence under the influence of redefining the objectives of criminal intervention in the legislative discourse and, consequently, recognizing restorative justice in islamic penal code and the code of criminal procedure in tazir, informally and to some extent adopted restorative mechanisms in these cases. the main issue of this article is to identify and assessment (of course, sometimes critical ) of the procedures and new and innovative mechanisms of judges in rape cases in criminal court (1) of tehran, using in-depth and semi-structured interviews with 35 judges of this court and several participatory observations. the results of this study indicate that these mechanism sometimes are closely related to the “status quo +” model.