«بکش زنت را»؛ خوانشی زنانه‌نگر از رساله‌های فلسفی تمثیلی حی بن یقظان و قصه غربت غربی

در این مقاله کوشیده‌ام با سه پرسش زنانه‌نگر، به بررسی سه رساله تمثیلیفلسفی در سنت حکمی نزد مسلمانان بپردازم. رساله حی بن یقظان ابن سینا و دو رساله‌ای که مستقیماً متاثر از آن و در شرح «فلسفه مشرقی» نوشته شده‌اند؛ یعنی قصه غربت غربی سهروردی و حی بن یقظان به قلم ابن طفیل موضوع بررسی این مقاله‌ هستند. این رساله‌ها که هدف از نگارش آنها نشان دادن راه سعادت است، در مقابل سه مسئله زنانه‌نگر در فلسفه قرار گرفته‌اند: جنسیت‌یافتگی تمثیل‌ها؛ رابطه نفس و بدن و رابطه خود و دیگری. در هر سه رساله به صورت آشکار یا پنهان نشانه‌هایی دال بر فرودستی زنان وجود دارد. در هر سه رساله بدن پست دانسته شده و ارتباط مطلوب میان اجزای نفس، به استثنای بوعلی سینا، بر سلطه و غلبه جزء عقلانی است. در هر سه رساله دیگری و پیوند با دیگران مانع رسیدن به سعادت است. در نهایت به این نتیجه رسیدم که سالکِ مسیرِ سعادت در این رساله‌ها سوژه‌ای عاقل، بالغ، مذکر، پس‌زننده، تن زدوده و خودآئیین است و سعادت نیز زمانی به دست می‌آید که انسان از همه کیفیت‌های انسانی خود خالی شده باشد.