مطالعه تطبیقی مراحل دانشنامه‏نگاری در دانشنامه جهان اسلام و دایره‏المعارف اسلام (چاپ لیدن)

هدف: هدف پژوهش حاضر، مقایسه و ارزیابی دانشنامه جهان اسلام «دجا» و دایره‎المعارف اسلام «دما» در روند دانشنامه‏نویسی و تحلیل محتوای ارزیابانه آن دو است. روش: این پژوهش به صورت تحلیل محتوا و پیمایش تطبیقی انجام شده است. جامعه آماری 115 نفر اعضای هییت علمی بنیاد دایره‎المعارف اسلامی و مدخل‏های این دو کتاب هستند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش پیمایش تطبیقی پرسشنامه و در بخش تحلیل محتوا، فیش‎برداری و نرم‎افزار دریچه است. اطلاعات با استفاده از نرم‏افزار آماری spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته‏ها: در هر دو دانشنامه موضوع جغرافیا، تاریخ و زبان و ادبیات به ترتیب بیشترین میزان مدخل‏‏ها را به خود اختصاص داده‎‏اند. بر اساس آزمون های t ، در اکثر زمینه‏ها رعایت شاخص‏ها در حدّ قابل قبول است. میزان رعایت همه شاخص‎ها در هر دو اثر در حد زیاد و یا بسیار زیاد است و فقط شاخص «مولف» در «دجا» در حد متوسط و یا حتی کم‎رعایت شده‏ است. درصد تحقّق شاخص‏‏های «استناد» و «ویرایش» در «دجا» بالاتر از «دما» است. اما درصد تحقق شاخص‏های «مدخل»، «مولف»، «نشر» و «تالیف و ترجمه» در«دما» بالاتر از «دجا» بوده است.اصالت/ ارزش: جنبه‏های گوناگون تولید دانشنامه‏های هم موضوع به ندرت مورد نقد و بررسی قرار گرفته‏اند. این مسیله سبب شده‏ برخی نقاط افتراق و تشابه آنها از نظر مخاطبان پوشیده بماند. نتایج حاصل از این پژوهش می‏تواند برخی وجه تمایز و تشابه آنها را برای مراجعان و سازمان‏های ذیربط عیان کند.