جُستاری در رویکرد دیالکتیکی به «خواندن»

هدف: نوشته حاضر سعی دارد تا تبیین کند که خواندن عملی دیالکتیکی است. برای این کار، ضمن اشاره به مفهوم دیالکتیک در دوره باستان و با نگرشی به مفاهیم انسان، جهان، علم، زبان، و فهم، به بحث در مورد شان دیالکتیکی خواندن پرداخته شده است.روش: در نوشته حاضر، رهیافت تحلیل مفهومی به?کار گرفته شده است. این رهیافت که بیشتر در نوشته‌های تحلیلی و نظری کاربرد دارد، با تحلیل و بررسی آرا و نظرات درباره یک موضوع خاص، نقطه نظر و تفکر خاصی را به?عنوان نقطه عزیمت تحلیل انتخاب می?کند و از آن رهگذر، به واکاوی مفهوم و بحث در آن موضوع می?پردازد. همچنین برای تبیین مفهوم دیالکتیکی خواندن، از پدیدارشناسی هایدگر و فهم دیالکتیکی گادامر به?عنوان نقطه عزیمت بهره گرفته شده است.یافته?ها: از مقایسه عمل خواندن در دوره پیشامدرن و دوره مدرن، چنین برمی?آید که خواندن در دنیای امروز امری دوگانه‌انگار (مبتنی بر تقابل سوژه/ابژه)، تصویرگرا و تک?گو است. این در حالی است که نوشته در دوران باستان و قرون وسطی چنین شانی نداشته و بیشتر به آن به?عنوان سخن مولف غایب نگریسته می?شد که در غیاب وی باید با گفته?های وی به همسخنی پرداخت و کتاب را هضم نمود. رویکرد تک?گویانه نسبت به متن که ارمغان دنیای جدید است، مانع هر گونه فهم و ارتباط صحیح انسان با جهان متن شده است. فهم به?عنوان پیش?شرط عمل خواندن، واقعه?ای خارج از اختیار انسان و کنترل روش?شناسانه است. واقعه خواندن تاریخمند است که ریشه در سنت دارد و از همسخنی و گفت?وگوی انسان با متن و امتزاج افق متن و خواننده حاصل می?شود.اصالت/ارزش: بداعت نوشته حاضر در گستردن افق معنایی دیگری در مورد عمل خواندن، در شرایطی است که پارادایم روانشناختی، حاکم بر محیط خواندن و عمل خواندن است. امروزه نوشته‌های بسیاری با عنوان تکنیک?های مطالعه، سنجش مطالعه، روش?های مطالعه و یادگیری، و ... در گوشه و کنار مشاهده می?کنیم که کتاب را شییی تحت انقیاد و کنترل ذهن انسان تلقی می?کند و این پیش?فرض را می?پروراند که با کنترل عمل خواندن به کمک روشی که توصیه می‌کند، می?توان به فهم دست یافت. در نوشته حاضر استدلال می‌شود که فهم اساساً با گشودگی، همسخنی و گفت?وگو با متن حاصل می?شود نه با تفوق و سیادت روش?شناسانه بر آن.