تجارب کتابداران کتابخانه‌های عمومی در دوران همه‌گیری کووید-19: مطالعۀ موردی کتابخانۀ مرکزی پارک شهر تهران

هدف: همه‌گیری کووید-19 به‌عنوان یک پدیدۀ پیش‌بینی‌نشده، تغییرات متعددی را در خدمات و نحوۀ خدمت‫رسانی سازمان‫های خدمت‫رسان به وجود آورد. در نتیجه، کتابخانه‫های عمومی و خدمات آن‌ها نیز به‌عنوان مراکز اجتماعی و خدماتی با چالش‫های متعددی روبه‌رو شدند. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی تجارب کتابداران کتابخانۀ مرکزی پارک شهر تهران در ایام کرونا است. ازاین‌رو، ضمن بررسی تغییر روند فعالیت‌‌ها و خدمات بخش‌‌های مختلف کتابخانه با شیوع کرونا، رویکردهای جدید مورد استفاده و شناسایی و ضرورت به‌کارگیری و تداوم آن‌ها در دورۀ پساکرونا، از دیدگاه کتابداران کتابخانۀ مرکزی پارک شهر تهران بررسی شد. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌‌های پژوهش، مصاحبه‌‌ای نیمه‫ساختاریافته بود که به‌‌صورت حضوری انجام شد. جامعۀ این پژوهش شامل 13 نفر از کتابداران کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران است که در بخش‌‌های مختلف کتابخانه در ایام کرونا و پساکرونا مشغول به کار بوده‌‌اند. مصاحبه‌ها در زمستان 1401 انجام شد و تحلیل داده‌ها نیز در بهار 1402 صورت گرفت. برای تجزیه‌وتحلیل و کدگذاری داده‌‌های پژوهش، از نرم‌‌افزار مکس‌کیودا (2020) استفاده شد.یافته‌‌ها: پس‌از کدگذاری مصاحبه‌ها، 436 مفهوم حاصل شد که با مقوله‫بندی آن‌ها، درمجموع 103 مقوله به وجود آمد. در نهایت با بررسی دوباره، مقوله‫های محوری شناسایی شد و در قالب مدل‫های حاصل از تحلیل نشان داده شد. ایجاد زیرساخت‌‌های فناورانه، لزوم ارتقای توانمندی‌های تخصصی و فناورانۀ کتابداران، لزوم خودکارسازی فرایندهای کتابخانه‌‌ و تداوم فعالیت‌‌های کتابخانه در فضای مجازی، 4 مقوله‌ای بود که از تحلیل داده‫های پژوهش به دست آمد. این چهار مقوله، تدابیر و زیرساخت‌‌های لازم برای آمادگی هرچه بیشتر برای شرایط بحرانی و به‌منظور ارتقای عملکرد کتابخانه در این شرایط است. اگرچه مهیا نبودن شرایط برای ارائۀ خدمات با شیوع کرونا باعث تعطیلی کامل کتابخانۀ مرکزی پارک شهر تهران شد، اما لزوم ارائۀ خدمات در شرایط خاص به همراه کسب توانمندی‌های لازم برای حضور در فضای مجازی، سبب شد از شیوه‌های نوینی در ارائۀ خدمات استفاده شود. اجرای برنامه‌های فرهنگی به‫صورت مجازی، ارائۀ خدمات مرجع مجازی، خدمات پیک کتاب (یعنی تحویل و دریافت کتاب از درب منازل اعضا) ازجمله خدماتی بود که تا پیش از شیوع کرونا به‌طور ویژه به آن‌ها پرداخته نشده بود. یافته‌ها همچنین حاکی از لزوم پرداختن به تدابیر و زیرساخت‌‌هایی برای آمادگی هرچه بیشتر با شرایط بحرانی به‌منظور ارتقای عملکرد کتابخانه است. اثربخشی این تدابیر و شیوه‌ها در دورۀ پساکرونا از دیدگاه کتابداران و تاکیدشان بر لزوم تقویت این شیوه‌ها نشان می‌دهد که درحال‌حاضر تداوم آن‌ها وضعیتی قابل‌قبول برای ارائۀ خدمات و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی کتابخانه فراهم آورده است.اصالت/ارزش: نقطۀ قوت این پژوهش، بررسی تغییرات ایجادشده در شیوۀ ارائۀ نشان داد تهدید کرونا باعث ایجاد فرصت تغییر و بهبود برخی فعالیت‌های کتابخانه از دیدگاه کتابداران شده است؛ زیرا با توجه به موقعیت خاص این کتابخانه و رویکردهای نوین آن، می‫تواند الگویی برای سایر کتابخانه‌‌های عمومی کشور باشد.

experiences of librarians of public libraries in covid-19 pandemic: a case study of tehran city park central library

purpose: the covid-19 pandemic, as an unforeseen phenomenon, brought about many changes both in the services and the way service organizations provide services. public libraries and their services also faced many challenges as a social and service center. the purpose of the current research is to identify the experiences of the librarians of tehran city park central library during the coronavirus pandemic. therefore, while examining the changes in the activities and services of different departments of the library due to the spread of the coronavirus, the new approaches used, and the necessity of their application and continuation in the post-corona period were investigated from the perspective of the librarians of tehran city park central library.method: this research is applied and was conducted using a qualitative approach and the content analysis method. the data collection tool was a semi-structured interview that was conducted face-to-face. the research population included 13 librarians of tehran city park central library, who worked in different sections of the library during the corona and post-corona periods. the interviews were conducted in the winter of 2023 and the data analysis was done in the spring of 2023. in order to analyze and code the research data (interviews), maxqda 2020 software was used.findings: by coding the interviews, 436 concepts were obtained, which were categorized into a total of 103 categories. finally, by re-examining, the core categories were identified and shown in the form of models resulting from the analysis. the creation of technological infrastructure, the need to improve the specialized and technological abilities of librarians, the need to mechanize library processes and the continuity of library activities in cyberspace, were 4 categories that were obtained from the analysis of the research data. these four categories are the necessary measures and infrastructure to prepare as much as possible for critical conditions in order to improve the performance of the library. although the lack of conditions for providing services due to the spread of coronavirus caused the complete closure of tehran city park central library, the need to provide services in special conditions along with acquiring the necessary capabilities to be present in the virtual space, led to the use of new methods in providing services. holding virtual cultural events, providing cyber reference services, book courier services, i.e., homebound book delivery, were among the services that had not been specifically addressed before the outbreak of covid-19. the findings also indicate the need to deal with measures and infrastructures to prepare as much as possible for critical conditions in order to improve the performance of the library. the effectiveness of these measures and methods in the post-corona period from the point of view of librarians and their emphasis on the need to strengthen these methods shows that their continuation has provided an acceptable situation for the provision of services and cultural events and educational programs of the library.originality/value: the strength of this research is the examination of the changes made in the way of providing services during the outbreak of covid-19 and their application in the post-corona period, which has shown that the threat of coronavirus has created an opportunity to change and improve some library activities from the point of view of librarians, since according to the special position of this library and its new approaches, it can be a model for other public libraries in iran.