بررسی قابلیت پیاده‌سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در کتابخانه‌های عمومی ایران

هدف: رویکرد ایفلا در حرکت به‌سمت تدوین رهنمودهای کیفی بیشتر، بررسی قابلیت پیاده‌سازی این رهنمودها در کشورهایی است که از آن‌ها استفاده می‌کنند. پژوهش حاضر با هدف استخراج رهنمودهای کیفی مرتبط و بررسی قابلیت پیاده‌سازی آن‌ها در بافت کتابخانه‌های عمومی ایران انجام شده است.روش: پژوهش حاضر از نظرِ هدف کاربردی و از نظرِ روش انجام از نوع آمیخته (ترکیبیِ اکتشافیِ متوالی) است. در بخش کیفی، با روش گروه کانونی به بررسی رهنمودهای ایفلا و تهیۀ سیاهۀ وارسی برای دسته‌بندی رهنمودها و تعیین گروه‌های ارزیابی‌کننده انجام شد. جامعۀ پژوهش در این بخش شامل 5 نفر از متخصصان تدوین استاندارد در کشور بودند که به‌روشِ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمّی، ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ بود. جامعۀ پژوهش در این بخش 4 گروه ارزیابی‌کننده استانداردهای ایفلا در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودند که شامل 80 نفر از مدیران و کارشناسان سازمانی، 111 نفر کتابدار، 21 نفر متخصص، و 342 نفرکاربر و در مجموع 559 نفر بودند. هر گروه با روش نمونه‌گیری و استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعیین شدند. با توزیع پرسش‌نامه‌ها در میان 4 گروه ارزیابی‌کننده، جمع‌آوری داده‌ها انجام شد. تعداد پرسش‌نامه‌های بازگشتی از مدیران و کارشناسان سازمانی 81 پرسش‌نامه، کتابداران 110 پرسش‌نامه، متخصصان 21 پرسش‌نامه، و کاربران 342 پرسش‌نامه است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، درصد فراوانی و میانگین‌ها و آزمون کروسکال والیس با استفاده از نرم‌افزارهای اکسل و اس‌پی‌اس‌اس انجام شده است.یافته‌ها: در بخش کیفی این پژوهش، از رهنمودهای مختلف ایفلا در 12 حوزۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی برای گروه‌های مختلفِ جمعیت خدمت‌گیر، استخراج و در سیاهۀ وارسی در گروه کانونی تایید شد. از مجموع 12 رهنمود (51 گزارۀ رهنمودیِ) بررسی‌شده، به‌طور کلی در 8 رهنمود از نظرِ گروه‌های ارزیابی‌کننده، بیشترین درصد فراوانی به »قابلیت پیاده‌سازی دارد « تعلق گرفته و در 4 رهنمود، بیشترین درصد فراوانی به »قابلیت پیاده‌سازی مشروط دارد « تعلق گرفته است. یافته‌ها در بخش کمّی و مقایسۀ میان 4 گروه در گزاره‌های مشترک با استفاده از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس نشان داد که اختلاف معناداری میان دیدگاه‌های گروه‌های ارزیاب در سه گروه کتابداران و متخصصان و مدیران و کارشناسان سازمانی وجود ندارد و این گروه‌ها نظرات یکدیگر را تایید می‌کنند؛ اما بین دیدگاه این گروه‌ها و کاربران اختلاف معنادار وجود دارد. برای افزایش قابلیت پیاده‌سازی رهنمودهای ایفلا در کتابخانه‌های عمومی ایران راهکارهایی ارائه شده است. بازبینی یا تجدیدنظر در برخی دستورالعمل‌ها، شناخت جمعیت خدمت‌گیر، نیازسنجی کاربران، ایجاد کارگروهی متشکل از مدیران، کتابداران، متخصصان و کاربران در تنظیم و طراحی فعالیت‌های کتابخانه از جملۀ این راهکارها است.اصالت/ارزش: بررسی منابع و پژوهش‌های مختلف داخلی و خارجی نشان داد که تاکنون پژوهشی به مدوّن‌سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در زمینۀ خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی و بررسی قابلیت پیاده‌سازی آن‌ها از دیدگاه گروه‌های سیاست‌گذار و متخصص و ذی‌نفع نپرداخته است.یافته‌های این پژوهش می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در ارائه و اجرای خدمات و برنامه‌ها و تدوین استانداردها برای کتابخانه‌های عمومی مفید باشد.

Examining the Feasibility of Implementing IFLA Guidelines in the Iranian Public Libraries

Purpose: IFLAchr('39')s approach is to move towards developing qualitative guidelines and examining the feasibility of implementing these guidelines in the countries using them. The present research has been conducted with a view to formulating the related qualitative guidelines and surveying the feasibility of their implementation in the context of Iranchr('39')s public libraries.Method: The current research is an applied study in terms of purpose, which applies an exploratory sequential mixed method. In the qualitative part, IFLA guidelines were investigated using the focus group method and a checklist was made in order to categorize the guidelines and to determine the evaluating groups. In this part, the research sample consisted of 5 experts in the development of Iranchr('39')s standards that were selected using the purposeful sampling method. In the quantitative part, the tool for data collection was a questionnaire. In this part, the statistical population were composed of 4 groups evaluating IFLA standards in Iranchr('39')s public libraries, who consisted of 80 managers and organizational specialists, 111 librarians, 21 experts, and 342 users amounting to 559 people in total. Each sample group was determined using the sampling method and Krejcie Morgan table. Data were collected by distributing questionnaires among 4 evaluating groups. 81 questionnaires were returned by managers and organizational specialists, 110 ones by librarians, 21 ones by experts and 342 ones by users. Data analysis was carried out using the descriptive and inferential statistics. Excel and SPSS software packages were employed to calculate the frequency rates, averages and to perform the KruskalWallis test.Findings: In the qualitative part of this research, different IFLA guidelines in 12 areas of public libraries` programs and services for various classes of user community were drawn on and confirmed in the checklist of focus group. Totally, out of 12 guidelines (51 guideline statements) appraised by 4 evaluating groups, 8 guidelines can be implemented in Iranchr('39')s public libraries and the remaining 4 groups can be implemented under certain conditions. The findings of the quantitative part and a comparison drawn among the 4 groups on common statements using the nonparametric KruskalWallis test showed that there is no significant difference between the views of evaluating groups, namely librarians, experts, managers and organizational specialists; However, a significant difference was found between the abovementioned groups and users. To increase the feasibility of implementation IFLA guidelines in Iranchr('39')s public libraries, some remedies are put forward, including: revising and correcting some instructions, learning about the population of users, assessing the user needs, setting up a taskforce consisting of managers, librarians, experts and users to develop and regulate library activities.Originality/value: The review of relevant literature in Iran and abroad showed that no research has already been conducted in order to codify IFLA qualitative guidelines in the field of public librarieschr('39') services and programs or to look into the feasibility of IFLA guidelineschr('39') implementation from the point of view of policymakers and the relevant specialists. The findings of this research can help us with decisionmaking and policymaking in delivering implementing services and programs as well as in developing standards for public libraries.