واکنش ژنوتیپ‌های محلی و اصلاح شده خربزه و طالبی به بیماری ساق سیاه ناشی از قارچ Macrophomina phaseolina

خربزه و طالبی از جمله گیاهان جالیزی هستند که بیشتر در مناطق گرم و معتدل جهان و ایران کشت می‌شوند و عوامل بیماریزا از جمله قارچ عامل ساق سیاه (macrophomina phaseolina) در مراحل مختلف رویشی خسارت قابل توجهی به محصول آن وارد می‌کند. کنترل ساق سیاه با روش‌های شیمیایی کارایی چندانی نداشته و در کنترل بیولوژیک آن هم موفقیت زیادی بدست نیامده است. تنها روش موثر و مطمین مبارزه با این بیماری بکارگیری ژنوتیپ‌های مقاوم می‌باشد. به منظور تعیین واکنش ژنوتیپ‌های خربزه و طالبی رایج در ایران نسبت به این بیماری، آزمایشی در سال 1390 در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران در ورامین انجام شد. ابتدا جدایه‌های قارچ عامل بیماری از مناطق آلوده استان تهران جداسازی و پس از اثبات بیماریزایی روی طالبی حساس سمسوری دو جدایه 146mp- و 123mp- به عنوان جدایه‌های پرآزار انتخاب و روی 45 ژنوتیپ خربزه و طالبی در یک طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه مایه‌زنی شدند. 28 روز بعد از مایه زنی، شدت بیماری هر ژنوتیپ براساس مقیاس1 تا 9 پیشنهاد شده توسط ابوی و پاستور-کورالس یادداشت ‌برداری و پس از محاسبه شاخص آلودگی، واکنش ژنوتیپ‌ها تعیین شد. بر اساس نتایج ارزیابی‌ها، شاخص آلودگی و واکنش ژنوتیپ‌ها نسبت به هر دو جدایه تقریباً مشابه بود. هیچکدام از ژنوتیپ‌ها به بیماری مقاوم نبودند ولی ژنوتیپ‌های ananas meanh mn1 و خربزه محلی مازندرانی کمترین شاخص آلودگی را داشتند. خربزه حاج ماشاللهی، شاه‌آباد، جاجو، سوسکی سبز ایوانکی و طالبی سمسوری ورامین و خشکه رود با شاخص شدت آلودگی بین 71/5 تا 9 به عنوان ژنوتیپ‌های حساس ارزیابی شدند. بقیه ژنوتیپ‌ها نیز نیمه‌مقاوم تا نیمه حساس بودند. با توجه به نتایج این بررسی می‌توان به کشاورزان جالیزکار در مناطق آلوده توصیه کرد که از کاشت ژنوتیپ‌های حساس خودداری و حتی‌الامکان از ژنوتیپ‌های نیمه مقاوم و نیمه حساس مناسب مناطق خود استفاده کنند.