بررسی ویژگیهای شناختی-اجتماعی بازنمایی ذهنی دغدغه های اخلاقی: گروه بندی، جهت گیری انگیزشی و بافت ارتباطی بنیادهای اخلاقی

مقدمه: نظریه بنیادهای اخلاقی از جمله نظریات اخیر درباره ی قضاوت اخلاقی در حوزه شناخت اجتماعی است. این نظریه، شش بنیادِ مراقبت، انصاف، وفاداری، اطاعت، تقدس و آزادی را زیربنای دغدغه های اخلاقی شمرده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگی های این بنیادها در ذهنیت اخلاقی فرهنگ ایرانی و مقابله آن با یافته ها و پیش بینی های خارجی، از جمله مجادله اخیر دونظریه پرداز این حوزه، گراهام و جنوف ـ بالمن، انجام شده است. روش: شرکت کنندگان، 172 نفر ایرانی بودند که از آن‌ها درباره جامعه آرمانی و رفتارهای اخلاقی و غیراخلاقی سوال شد. پاسخ های افراد از نظر تعلق به بنیادها بررسی و کدگذاری شد. براساس آن، مصداق های هر بنیاد و بار انگیزشی و بافت ارتباطی آن‌ها تعیین شد. برای تعیین گروه بندی بنیادها از تحلیل عاملی اکتشافی، برای مقایسه بار انگیزشی بنیادها از تحلیل واریانسو برای مقایسه فراوانی مصداق های هر بنیاد در بافت های ارتباطی از آزمون خی دو استفاده شد. یافته ها: تعداد عامل های استخراج شده از بنیادها در متن هر یک از سه پرسش سه بود. بنیادها از نظر بار انگیزشی با هم متفاوت بودند، اما تقریباً همه آن‌ها مصداق هایی از هر دو جهت گیری انگیزشی داشتند. همچنین، علی رغم تمرکز هر بنیاد بر یک یا دو بافت خاص، تقریباً همه آن‌ها مصداق هایی معطوف به هر سه بافت ارتباطی داشتند. نتیجه گیری: یافته ها از ابر ساختار سه گانه ی اخلاق حمایت می کنند. نتایج همچنین بیانگر آن است که جنوف ـ بالمن تصویر محدودی از جهت گیری انگیزشی بنیادها ترسیم کرده است، همان طور که فرضیات پردازندگان نظریه بنیادهای اخلاقی نیز تنوع بافت ارتباطی بنیادها را دست کم گرفته است.

Examining Socialcognitive Characteristics of the Mental Representation of Moral Concerns: Grouping, Motivational Orientation and Relational Context of Moral Foundations

Aims: Moral Foundations Theory is among the latest theories of moral judgement in social cognition. This theory has specified six foundations of care, fairness, loyalty, authority, sanctity, and liberty as underlying morality concerns. The present study aimed to examine the characteristics of these foundations in Iranian moral mentality and compared them against foreign findings and predictions, particularly the recent debate between two leading theorists in this field, i.e. Graham and JanoffBulman. Method: Participants were 172 Iranians who were questioned about ideal society and moral and immoral behaviors. Responses were examined and categorized based on belongingness to foundations. Accordingly, foundation exemplars and their motivational weight and relational context were determined. To determine the grouping of foundations, exploratory factor analysis; to compare foundations regarding motivational weight, analysis of variance; and to compare the frequency of foundation exemplars between relational contexts, chisquare test was used. Results: The number of extracted factors from the foundations was three in the contxt of each of the three questions. Foundations were found to differ regarding motivational weight; however, almost all of them had exemplars from both motivational orientations. Moreover, despite the focus of each foundation on one or two particular relational contexts, almost all foundations had exemplars referring to all three relational contexts. Conclusion: Findings provided support for the threefolded superstructure of morality. Results also indicated that JanoffBulman has drawn a narrow image of the motivational orientation of foundations, just as assumptions of moral foundation theorists underestimate the variability in relational contexts of foundations.