چندمعنایی پسوند «-ی» فارسی: کندوکاوی در چهارچوب ساختواژۀ ساختی

هدف از پژوهش پیش رو آن است که یکی از پربسامدترین پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی، یعنی «ی» واکاوی و سویه های گوناگون ساختاری و معنایی/ کارکردی آن بررسی شود. این پژوهش رویکردی ساخت بنیاد دارد و در چهارچوب نظری ساختواژۀ ساختی است که می کوشد به روش توصیفی تحلیلی الگوهای واژه سازی را بر پایۀ مفهوم «ساخت» و «طرح‌واره‌های ساختی» تبیین نماید و روابط پایگانی و شبکه ای میان طرح‌واره‌ها و زیرطرح واره ها را به گونه ای سامانمند نشان دهد. داده های این پژوهش برگرفته از پیکرۀ ساختواژۀ خود نگارندگان است که بیش از 8000 واژۀ مشتق و مرکب فارسی را در برمی‌گیرد. در کنار آن، از کتاب فرهنگ بزرگ سخن انوری (1381) نیز استفاده شده است. یافته های پژوهش گویای آن است که پسوند «ی» دارای 38 معنا/ کارکرد گوناگون است؛ بنابراین این پسوند قابلیت چندمعنایی بسیار بالایی دارد و همواره معنا/ کارکردهای تازه‌ای را نیز می پذیرد. چندمعنایی که در اینجا با آن رو به رو هستیم، نه در سطح واژه های عینی، بلکه در سطح طرح‌واره‌های انتزاعی قابل تبیین است و از این رو آن را چندمعنایی ساختی می نامند. به سخن دیگر، نظریۀ ساختواژۀ ساختی ما را به برداشت و مفهوم تازه ای از چندمعنایی می‌رساند که همانا چندمعنایی پایگانی (سلسله مراتبی) و چندمرحله ای در سطح ساخت های انتزاعی زبان است.