بررسی و تحلیل رشد ابزار انسجام واژگانی در گفتمان نوشتاری دانش آموزان فارسی زبان

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل رشد ابزار انسجام واژگانی (تکرار، باهم آیی، هم معنایی، شمول، جزءواژگی) در گفتمان نوشتاری دانش آموزان (9-12 ساله) پایه های چهارم، پنجم و ششم در چارچوب دستور نقشگرای نظام مند هلیدی و متیسن (2004) می پردازد. گردآوری داده ها به شیوۀ میدانی و تحلیل با استفاده از روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. نمونۀ آماری مورد بررسی 45 دانش‌آموز پسر شهر تهران بودند که در سال تحصیلی 1393-1394 در یک مدرسۀ دولتی مشغول به تحصیل بودند. معیارهایی چون عدم ابتلا به اختلال ذهنی، اختلال یادگیری یا ناتوانی جسمی در انتخاب نمونه ها مدنظر بود. ابزار پژوهش دو داستان مصوّر است که روایی آن ها مورد تایید متخصصان قرار گرفته است. درصد فراوانی و الگوی رشد کاربرد انواع ابزار انسجام واژگانی در روایت های نوشتاری دانش آموزان مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که فراوانی ابزار انسجام واژگانی در پایه های چهارم، پنجم و ششم به ترتیب862،  967 و 1119 است. تکرار و با هم آیی در هر سه پایۀ تحصیلی پربسامدترین و شمول و جزءواژگی کم بسامدترین ابزار هستند. درصد رخداد تکرار نسبت به سایر ابزارهای انسجام واژگانی از پایۀ چهارم تا ششم سیر نزولی و جزءواژگی و شمول از پایۀ چهارم تا ششم سیر صعودی دارد.  با هم آیی در پایۀ چهارم کمترین درصد رخداد را دارد. آزمون آماری کروسکال والیس نشان می دهد که تفاوت کاربرد هم معنایی و تکرار در پایه های مختلف معنادار نیست ولی جزءواژگی، شمول و باهم‌ آیی در سطح 0/05 >p معنادار است. بنابراین، با بالارفتن پایۀ تحصیلی(سن)، ابزار انسجام واژگانی بیشتر و پیچیده تری در گفتمان نوشتاری دانش آموزان دیده می شود.

An Analysis of the Development of lexical cohesion in Persian Speaking Students’ Written Discourse

This research aims at analyzing and comparing the development of lexical cohesive devices (repetition, collocation, synonymy, hyponymy, meronymy) in PersianSpeaking students’ written discourse at primary level (9 to 12 years old) according to logical metafunction introduced in Halliday and Mathiessen’s systemic functional grammar (2004). Descriptive analytical method is used in this study. 45 students (boys) studying at primary school (4th, 5th and 6th grades) in 139394 have been selected through randomsampling. Two written tests in the form of picture stories were administered for gathering the written data. Frequency, percentage and pattern of development of using lexical cohesive devices were compared and analyzed. The frequency of lexical cohesive devices in 4th, 5th and 6th grades were, 862, 967, and 1119. Repetition and collocation in all grades are the most frequent and hyponymy and meronymy are the least frequent devices. The percentage of repetition decreases from 4th grade to 6th grade while in hyponymy and meronymy it is increased. According to Kruskal–Wallis test the differences of using synonymy and repetition are not significant although differences of using collocation, hyponymy and meronymy are significant (p≤ 0/05). It seems that not only the frequency of different lexical cohesive devices in students’ written discourse increases as the grades increase, but also more sophisticated  lexical cohesive devices are found in writings of the students in higher grades.  Keywords: Lexical cohesion, written discourse, Functional grammar, Students.