بررسی نحوی بندهای موصولی در زبان فارسی: فرآیند حرکت بند

مقاله حاضر به مطالعه ساختاری و صوری بندهای موصولی (توصیفی و توضیحی) زبان فارسی می‌پردازد. پرسش اصلی این پژوهش، چگونگی حرکت بند موصولی از جایگاه اشتقاق در پایه به انتهای جمله و چگونگی اتصال آن به گروه‌های بالاتر است. به‌طور کلی، سه دیدگاه در‌خصوص حرکت بند موصولی در زبان وجود دارد: دیدگاه حرکت بند به سمت راست (جایگاه پس از فعل و انتهای جمله)، دیدگاه ادغام با تاخیر و دیدگاه حرکت عناصری مانند فعل به سمت چپ و سرگردانی بند در جایگاه پس از فعل. برای پاسخگویی به پرسش پژوهش باید گفت تحلیل داده‌های زبان فارسی نشان می‌دهد با توجه به امکان داشتن بندهای موصولی متوالی در جایگاه پس از فعل، حرکت اجباری بند نتیجه از جایگاه متمم درجه به جایگاه پایانی و نیز امکان حرکت بند موصولی با هسته های همپایه، حرکت بند موصولی در فارسی فقط به جایگاه پس از فعل صورت می‌پذیرد. بند موصولی حرکت‌یافته به گروه زمان یا گروه کانون افزوده می شود تا بر ردّ خود تسلط ‌سازه‌ای داشته باشد.