کاربردشناسی زبان و سازوکارهای ادب‌ورزی در برخی از ادعیه شیعه

وجود اختلاف در جایگاه اجتماعی، دینی و سیاسی افراد، آن‌ها را به سمت شیوه‌ای خاص از سخن‌ گفتن سوق می‌دهد تا به این ترتیب، متکلم در کنش زبانی خود به جایگاه و منزلت مخاطب لطمه وارد نکند. از نظر مسلمانان، عالی‌ترین مقام هستی، خداوند است و مسلمانان هنگام سخن گفتن با او می‌کوشند تا از سازوکارهای خاصی برای حفظ و رعایت جایگاه این مخاطب والامقام استفاده کنند. در این راستا، مسیله این پژوهش آن است که دریابد انسان هنگام صحبت کردن با خدا از چه سازوکارهای ادب‌ورزی‌ای بهره می‌گیرد. از‌این‌رو، جستار حاضر با رویکردی توصیفی‌‌ـ تحلیلی و بر‌اساس نظریه ادب‌ورزی براون و لوینسون به بررسی راهبردهای ادب‌ورزی در ادعیه شیعه می‌پردازد تا به سوال یاد‌شده پاسخ گوید. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که افراد در هنگام طرح خواسته خود با خداوند، از سازوکار «کوچک‌داشت خود» و «بزرگ‌داشت دیگری» استفاده کرده، تلاش می‌کنند تا با ذکر صفات مخاطب خود، والا بودن جایگاهش را نشان دهند.