بررسی رده‌شناختی مقوله «قمر» در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی

در این پژوهش مقوله دستوری «قمر» بررسی شده است که توسط تالمی در پژوهش‌های معناشناختی و رده‌شناسی‌اش معرفی شده است. او قمر را مقوله دستوری بسته‌ای می‌داند که شامل هر سازه‌ای غیر از متمم اسمی یا گروه حرف اضافه‌ای همراه فعل می‌شود که با ریشه فعل رابطه خواهری داشته باشد در این نوشتار نمودهای صوری این مقوله در زبان فارسی و مقولات معنایی که توسط آن بیان می‌شوند را بررسی کرده‌ایم. نمود اصلی قمر در زبان فارسی در دوره‌های پیشین در افعال پیشوندی است؛ اما در دوره کنونی برخی از عناصر فعل‌یار در افعال مرکب نقش قمر را ایفا می‌کنند. بنابراین در این مقوله نوعی واژگانی‌شدن در حال انجام است. همچنین مشخص کرده‌ایم که زبان فارسی از نظر تقسیم‌بندی تالمی (قمرـ محور و فعل‌ـ محور) می‌تواند در هر دو دسته واقع شود، چرا‌ که در برخی موارد با خصوصیات زبان‌های قمر‌ـ محور سازگاری دارد و در برخی موارد با ویژگی‌های زبان‌های فعل‌ـ محور. بنابراین بهتر است این تقسیم‌بندی دوگانه، جای خود را به یک پیوستار بدهد که زبان‌های دنیا می‌توانند در آن جای گیرند و حتی در حال حرکت به یکی از دو سوی پیوستار باشند. گفتنی است اسلوبین به این تقسیم‌بندی تالمی دسته سومی نیز اضافه کرده است که با ویژگی‌های زبان فارسی سازگار نیست.