پژوهشی زبان‌شناختی در اصطلاحات و تعبیرات با مفهوم کار عبث و بیهوده در زبان روسی و مقابله آن با فارسی

در این مقاله به موضوع اصطلاحات و تعبیرات با مفهوم «بیهوده سپری کردن وقت» و «سرگرم امور عبث بودن» نزد مردم ایران و روسیه پرداخته شده است. روشن است که بیهودگی در زبان و فرهنگ هر دو ملت ناپسندیده است. اصطلاحات، عبارات و ضرب‌المثل‌هایی را که دلالت بر این معنا دارند، در دو گروه بزرگ انجام کار بیهوده که با سختی همراه نباشد و انجام کار بیهوده که رنج و زحمت بسیار برای فاعل آن به همراه داشته باشد، تقسیم کرده‌ایم. در پاره‌ای از این عبارات مانند «مگس شمردن» در زبان روسی و «مگس پراندن» در زبان فارسی شباهت در اندیشه و ذهنیت هر دو ملت مشاهده می‌شود و در پاره‌ای چون «مثل سنجاب دویدن در چرخ» در زبان روسی و «مثل اسب عصاری» در ادبیات فارسی، هر‌چند هر دو بر یک معنا دلالت دارند، اما در آن‌ها پیرنگ‌های فرهنگی متفاوتی مشاهده می‌شود. در برخی از این اصطلاحات در محیط کلامی روسی، اسطوره‌های یونانی مانند «سیزیف» وارد شده است. اشعار شاعران ایرانی و ادبیات کلاسیک مانند داستان‌های کلیله و دمنه در فارسی و افسانه‌های کریلوف در روسی در شکل‌گیری این اصطلاحات و تعبیرات در دو زبان مورد بررسی، نقش بسزایی داشته‌اند. هدف این پژوهش، دریافت معانی مشترکی است که از طریق ضرب‌المثل‌ها القا می‌شود و نیز درک عناصر مهم زبانی که بخشی از فرهنگ مشترک را تشکیل می‌دهند و دریافتن اینکه آیا معانی مشترک و احیاناً کاربرد الفاظ و ابزارها و مصالح و مواد زبانی، برای بیان معانی مشترک در این دسته از اصطلاحات، مثل‌ها و ضرب‌المثل‌ها مصداق دارد یا نه؟