مقایسه ساختار داستان در دو اثر عطار با تکیه بر دو الگوی جدید ساختارگرای داستان‌نویسی

ادبیات کهن فارسی به‌دلیل وسعت دامنه و عمق محتوا مسایل پژوهش‌نشده فراوانی دارد. یکی از قالب‌های ادبی در متون گذشته فارسی، ساختار داستان مینی‌مال و داستان بلند است. در این پژوهش، چارچوب ساختاری دو اثر از عطار (مصیبت‌نامه و منطق‌الطیر) را براساس دو الگوی لباو و والتسکی (1967) و گریماس (1966) بررسی کرده‌ایم. فرضیه نگارندگان این است که ساختار داستان‌های مصیبت‌نامه به‌دلیل اینکه به قصه و حکایت شبیه است (ازلحاظ پیرنگ و وجود درس اخلاق)، با الگوی لباو و والتسکی مطابقت دارد؛ ولی ساختار کلی داستان منطق‌الطیر به‌دلیل شباهت به داستان بلند، مطابق معیارهای الگوی گریماس است. اگر‌چه در منطق‌الطیر نیز حکایت‌های کوتاه فراوانی هست که براساس الگوی لباو قابل بررسی است، مقصود ما در این پژوهش، ساختار کلی کتاب به‌عنوان یک داستان بلند است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای است. نخست به بررسی ساختار داستان مینی‌مال در مصیبت‌نامه و انطباق آن با الگوی لباو و در گام بعدی به بررسی ساختار داستان بلند در منطق‌الطیر و مطابقت آن با الگوی گریماس می‌پردازیم و در پایان به این نتیجه دست می‌یابیم که انطباق دو الگوی ساختاری نام‌برده بر آثار یک نویسنده علاوه‌بر تفاوت در زبان و ساختار این آثار، تفاوت‌های ساختاری این دو الگو در قالب‌های ساختاری مختلف را نیز نشان می‌دهد.