اساطیر ایران در آیینه خوانش و دریافت حسین مجیب‌المصری

اسطوره شناسی تطبیقی، از زمینه های پژوهشی نسبتاً جدیدی است که از نیمه دوم قرن نوزدهم، به‌طور گسترده کاربرد یافته است. ارتباط این رویکرد، از یک‌سو در زمینه ادبیات تطبیقی و از سوی دیگر، در حوزه نقد اسطوره ای پیوستگی و انسجام می یابد. با اینکه ضرورت شناخت اساطیر ملل و اقوام جهان، به صورت گسترده و تطبیقی، نخست از سوی پژوهندگان اروپایی احساس شد و پژوهش های گسترده ای انجام دادند که بیشتر محدود به اساطیر اقوام اروپایی (یونان و روم) بود، اما گستره کاربرد این رویکرد، در شناختگی اساطیر ملل اسلامی، از کاوش های جزیی یا موردی برخی مضامین اسطوره ای، فراتر نرفت. حسین مجیب‌المصری، در سال 2000 با شناخت این فقر پژوهشی، با تحقیقی با نام «دراسه مقارنه للاسطوره بین الادب العربی و الفارسی و الترکی»، نخستین گام را در تطبیق اسطوره های ایرانی، عربی و ترکی برداشت و شگفتا که هنوز پس از گذشت یک دهه، حتی اشاره ای نیز بدان ها نشده است. مجیب‌المصری در این پژوهش تطبیقی، هریک از اساطیر ایرانی، عربی و ترکی را در سه بخش جداگانه مورد بررسی قرار می دهد. هرچند این اثر، هماهنگ با رویکرد نقد اسطوره ای قرن بیستم نیست، اما در نقد و سنجش اسطوره های ایرانی، دستاوردهای نوینی را در عرصه اسطوره شناسی تطبیقی، ارایه می‌کند و اسطوره های ناشناخته ای از اساطیر عربی و ترکی را، با نمونه های مشابه ایرانی تطبیق می‌دهد که تاکنون در هیچ پژوهشی، مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. در این مقاله می‌کوشیم ارتباط اسطوره و کارکرد اسطوره شناسی در ادبیات تطبیقی را نمایان و سپس دستاوردهای حسین مجیب‌المصری را معرفی کنیم و در حوزه ای محدودتر، به نقد آرای حسین مجیب‌المصری در خوانش و دریافتی که از اساطیر ایران داشته است، بپردازیم و در پایان، وجوه اشتراک اساطیر فارسی با اسطوره های تطبیقی عربی و ترکی را، در دو بخش اسطوره های دینی و تاریخی نشان دهیم. هدف از این پژوهش نشان دادن توانایی های بالقوه اساطیر ملل اسلامی، تاکید بر پژوهش در بستر اسطوره شناسی تطبیقی و ضرورت تغییر توجه یک‌سویه اسطوره شناسان ایرانی و غیر‌ایرانی است.