خاستگاه شرقی «شاه لیر» بر اساس تطبیق ساختار آن با داستان‌های شرقی - ایرانی

ادبیات تطبیقی به بررسی تلاقی ادبیات در زبان‌های مختلف و روابط پیچیده آن در گذشته و حال و روابط تاریخی آن از حیث اثرگذاری و اثرپذیری درحوزه های هنری، مکاتب ادبی و جریان های فکری می پردازد. در این میان تطبیق آثار شرقی با آثار غربی به عنوان دو قطب مقابل، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. مقاله حاضر با طرح این سوال که « آیا نمایشنامه «شاه لیر» اثر شکسپیر ریشه در افسانه‌های کهن شرقی - ایرانی دارد؟» و پس از نشان‌دادن احتمال وجود ارتباط شاه لیر شکسپیر با شرق، سعی کرده است با تطبیق این نمایشنامه، با نمونه‌هایی از انواع مختلف منابع شرقی – ایرانی از جمله اسطوره فریدون، افسانه هندی گل بکاولی، قصه عرفانی قلعه ذات الصور، داستان میرزا خسته خمار و داستان پادشاه و سه دخترش، شباهت‌های موجود در روایت غربی با روایت‌های شرقی را نشان دهد. در این مقاله، با کاهش داستان شاه لیر به نه «بن‌مایه» و تطبیق آن با داستان‌های مورد‌نظر معلوم شد که این داستان با تطبیق بیش از نود درصدی بن‌مایه‌های اساسی آن با نمونه های شرقی، می تواند خاستگاه شرقی داشته باشد. پژوهش هایی از این دست در حوزه مطالعات ادبی معاصر ایران بی‌سابقه نیست، اما تا جایی که نویسندگان اطلاع دارند، پژوهش مستقلی درباره نمایشنامه شاه لیر شکسپیر، بر این اساس انجام نشده است.