درک شنیداری تکیه واژگانی در زبان فارسی

این مقاله به مطالعه درک شنیداری محل تکیه واژگانی در زبان فارسی می‌پردازد. در یک آزمایش ادراکی، جفت واژه کمینه تکیه ای بی‌معنیِ «?????????» محرک هدف انتخاب شد و مقادیر دیرش هجا، سطح شدت انرژی کل، سطح شدت انرژی فرکانس های میانی و بالا و فرکانس پایه واکه‌های تکیه بر و بدون تکیه، در دو بافت دارای تکیه زیر و بمی و فاقد تکیه زیر و بمی، طی گام های مختلف بازسازی شد. سپس محرک های بازسازی‌شده در یک آزمون شناسایی، به آزمودنی ها ارایه شد که 20 گویشور بومی فارسی معیار بودند و از آن‌ها خواسته شد هجای تکیه بر را در محرک های هدف مشخص کنند. نتایج، یافته های آزمایش تولیدی صادقی (2011) را تایید کردند. بر این اساس، در بافت دارای تکیه زیر و بمی، درک محل تکیه تا حد زیادی، تابعی از تغییرات فرکانس پایه است؛ اندازه تغییرات زیر و بمی یا اختلاف سطح فرکانس پایه بین دو هجا، باعث تمایز شنیداری محل تکیه واژگانی می شود. در این بافت اثر همبسته‌های دیگر بر درک تکیه، افزایشی است؛ به این صورت که این همبسته ها اطمینان پاسخ‌های شنیداری را تا حدودی افزایش می دهند. در بافت فاقد تکیه زیر و بمی، اثر دیرش هجا بر درک تکیه واژگانی قوی‌تر از همبسته‌های شدت انرژی مانند: سطح شدت انرژی کل؛ سطح شدت انرژی و فرکانس های میانی و بالا، است. این نتایج نشان می دهد در صورت حذف تغییرات زیر و بمی، شنونده فارسی برای تعیین محل تکیه واژگانی به نشانه های دیرشی، وابسته است.