تحلیل ریخت‌شناسی روایت اسطوره‌ای «کتیبه»‌ بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ

در این مقاله به بررسی ریخت‌شناسانه شعر «کتیبه» اخوان ثالث پرداخته‌ایم. به این منظور، نخست به تعریف ریخت‌شناسی پرداختیم، سپس روایت اسطوره‌ای «کتیبه» را از منظر این نظریه، مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم و به خویشکاری ‌ها، شخصیت‌ها و حرکت‌های روایت تقسیم کردیم. «کتیبه» از شعرهای روایی اخوان است که شکلی نمایشی و دراماتیک دارد. شیوه روایت و داستان‌پردازی در این شعر به گونه‌ای است که شاعر با توصیف‌های خود، فضایی می‌آفریند که خواننده از زاویه دید دلخواه او به اجزا و عناصر داستان بنگرد. از بیست و سه خویشکاری موجود در «کتیبه»، هجده خویشکاری اصلی و پنج خویشکاری، فرعی است. خویشکاری‌های «خبردهی»، «خبرگیری»، «فریبکاری»، «فریب‌خوردن» و «غیبت» فرعی و بقیه خویشکاری‌ها اصلی هستند. خویشکاری‌های «مصیبت» و «عمل قهرمان» در کل روایت تکرار می‌شوند. در نگاهی کلی می‌توان جنس شخصیت‌های «کتیبه» را به دو دسته انسانی و طبیعی (تخته سنگ و زنجیر) تقسیم کرد. در شعر روایی «کتیبه»، پنج شخصیت انجام‌دهنده خویشکاری‌ها هستند. در این شعر روایی، سه حرکت وجود دارد که این حرکت‌ها با تعادل حکایت‌ها در پیوند هستند.