انگاره زبان‌شناختی نگارش و گزینش خبر: رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

اگرچه از دیرباز زبان‌شناسی به خبر، به‌عنوان گونه‌ای از متن، توجه ویژه‌‌ای داشته، بیشتر پژوهش‌های این حوزه بر تحلیل صرف متون خبری و شناسایی ویژگی‌های زبانی آن‌ها تمرکز یافته و توجه زبان‌شناسان و محققان علوم رسانه بیشتر به تعیین مجموعه‌ای از ملاک‌های گزینش خبر یا «ارزش‌های خبری» و ارایه فهرست‌های مختلف از این معیارهای گزینش معطوف بوده است. مقاله حاضر بر آن است تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد: چگونه می‌توان فرایند نگارش و گزینش خبر را در قالب یک انگاره منسجم توصیف کرد؟ ملاک‌ها و به‌اصطلاح مرسوم ارزش‌های خبری زبانی کدام‌اند؟ و رابطه این ملاک‌ها با دیگر عوامل نگارش و گزینش خبر چگونه است؟هدف این پژوهش، شناسایی و معرفی انگاره زبان‌شناختی فرایند نگارش و گزینش خبر است که در آن مجموعه‌ای از بایسته‌های زبانی تولید خبر در کنار عوامل غیر‌زبانی، ازجمله ملاک‌های اجتماعی، اقتصادی و حرفه‌ای، بازبینی و ارایه می‌شود. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی و تحلیلی و با اتکا به داده‌های میدانی از‌جمله مصاحبه هدفمند با خبرنگاران فعال در عرصه مطبوعات و خبرگزاری‌ها انجام شده است. این پژوهش ضمن معرفی اصول چهارگانه گرایس به‌عنوان معیارهای نگارش متن خبری، انگاره‌ای چندسطحی از فرایند تولید خبر را معرفی می‌کند که مبتنی بر دستاوردهای زبان‌شناختی، به‌ویژه تحلیل گفتمان انتقادی است و به نقش عوامل کلان‌ساختی از‌جمله ایدیولوژی ، روابط قدرت و رقابت در شکل‌دهی به گفتمان خبری نیز می‌پردازد.