تحلیل نشانه- معناشناختی شعر «آرش کمانگیر» و «عقاب» تحول کارکرد تقابلی زبان به فرایند تنشی

نشانه- معنا‌شناسی یکی از ابزارهای علمی تحلیل نظام‌های گفتمانی است که سازکارهای شکل‌گیری و تولید معنا را در متون بررسی و مطالعه می‌کند. در نشانه- معناشناسی با عبور از نشانه‌شناسی ساخت‌گرای محض به نشانه‌شناسی پدیدار‌شناسی و نشان دادن مسیر حرکت نشانه‌ها به نشانه‌های استعلایی، عوامل معرفت‌شناسانه آثار فرصت بروز و ظهور بیشتری می‌یابد. شعر «عقاب» از پرویز ناتل خانلری و «آرش کمان‌گیر» از سیاوش کسرایی، اشعاری روایت‌محور هستند که به‌دلیل در‌برداشتن ماهیت‌های شوشی و کنشی گوناگون و پروراندن کنش‌های ارزش‌آفرین و اسطوره‌ساز در ‌نهایت داستان، ویژگی‌های یک روایت را دارند و از این جهت، برای بررسی و تجزیه و تحلیل نشانه- معنا‌شناختی گفتمان‌های حاکم بر آن‌ها ارزشمند و درخور توجه هستند.در ابتدا و میانه این دو داستان، نظام‌های گفتمانی تجویزی و القایی یا تعاملی ‌شناختی جریان دارد. در ادامه، به‌دنبال گفت‌وگوها و پدیداری روایت‌های تعاملی، دو نظام ارزشی شکل می‌گیرد که از چالش میان آن‌ها دینامیک معنایی گفتمان تامین می‌شود و به نظام تنشی می‌انجامد که براساس دو ارزش گستره‌ای و فشاره‌ای قابل تبیین است.این پژوهش ضمن تحلیل انواع نظام‌های گفتمانی مانند نظام گفتمانی تجویزی، القایی و رخدادی در این دو شعر، به بررسی این متون ازدیدگاه نظریات تقابلی گرمس و مربع معنا و گذر از مربع معنایی به فرایند تنشی می‌پردازد و درپی پاسخ به این پرسش است که شعر روایی فارسی تا چه حد ظرفیت تحلیل نظام‌های گفتمانی را داراست.