واکاوی راهبردهای درک خواندن در کتاب‌ فارسی ششم دورۀ دوم ابتدایی: پژوهشی از منظر رویکرد اجتماعی روان‌ شناسی ‌زبان‌

خواندن فرایندی پیچیده‌ است که استفاده از راهبردهای درک به فراگیران کمک ‌می‌کند تا با برقراری تعامل بیشتر با متن، درک بهتری از آن داشته باشند. هدف این مقالۀ توصیفی تحلیلی بررسی کتاب‌ فارسی ششم دورۀ دوم ابتدایی باتوجه‌به سه راهبرد فعال‌سازی دانش پیشین، گسترش گنجینۀ واژگان و بازبینی و 26 تکنیکِ درک خواندن از انگاره اجتماعی روان‌شناسی زبانِ اندرسون (1994 & 2012) است تا همسویی این منبع آموزشی با رویکرد فوق و تکنیک‌های شناختی، فراشناختی و جبرانی آن روشن شود. دراین‌راستا، پیکرۀ متشکل ‌از 79 راهبرد استخراج‌شده از متون و همۀ تمرین‌های این کتاب شامل بخش‌های درک مطلب، درک ‌و ‌دریافت، خوانش‌ و‌ فهم، دانش (زبانی و ادبی)، بازی و گوش‌کن‌و‌بگو، برمبنای نمون‌برگ محقق‌ساخته مطالعه شد. تحلیل داده‌ها نشان داد که اگرچه از هر سه راهبرد استفاده شده، فراوانی و تنوع تکنیک‌ها بسیار پایین و کتاب فوق ناهمسو ‌با این رویکرد است. سازمان‌ دادن فصل‌های کتاب به درس‌هایی با عناوین متنوع و بخش‌هایی نظیر بخوان و حفظ ‌کن، حکایت، بخوان‌ و ‌بیندیش و گوش‌کن ‌و ‌بگو، رغبت بیشتری برای خواندن متون ایجاد می‌کند. تکنیک‌های تنوع در آموزش واژه، کار با هم‌کلاسی برای گسترش مهارت خواندن، آموزش واژه به‌همراه دیگر فعالیت‌های زبانی، آموزش صریح واژه، آموزش واژه جدای ‌از سایر فعالیت‌های زبانی، طرح‌واره‌های واژگانی، روابط مفهومی، به‌خاطر‌سپاری و تمرین در‌رابطه‌ با آن‌ها نیز برای آموزش واژه استفاده نشده است. داده‌های بازبینی راهبردها نشان داد که راهبردهای فراشناختی فراوانی بیشتری در مقایسه ‌با راهبردهای شناختی دارند. توجه ‌به تکنیک‌های مرور دانسته‌های پیشین و تنوع متون خواندنی از نقاط قوت و عدم توجه ‌به تمرین‌های گروهی در پرورش و تقویت تفکر انتقادی فراگیران از نقاط ضعف کتاب حاضر در تدوین محتوا محسوب می‌شود.

analyzing reading comprehension strategies in farsi textbook of sixth grade: a socio-psycholinguistic approach

reading is a complicated process that employing comprehension strategies helps learners have more interaction with text to understand it better. the aim of this descriptive-analytic study is investigating farsi textbook of sixth grade in elementary school based on three activating background knowledge, cultivating vocabulary and verifying strategies and their 26 techniques. it is performed by focusing on anderson’s socio-psycholinguistic approach (1994 & 2012) to be clarified the book’s correspondence with its cognitive, metacognitive and compensatory strategies. for this purpose, 79 techniques were collected from all texts and tasks including reading comprehension, perception and conception, interpretation and comprehension, linguistic and literary knowledge, game and listen and say based on researcher-made checklist. data analysis shows that although all strategies are used, frequency and variation of techniques are low and its content is inconsistent with this model. organization of chapters into lessons with various titles and sections like read and memorize, tale, read and think, listen and say attracts learners’ interests. various techniques in teaching vocabularies, working with classmates to extend reading skill, teaching vocabulary in connection with other language activities, explicit teaching of vocabularies, teaching vocabulary independent of other language activities, lexical schemes, conceptual relationships, remembering and exercises following these techniques have not been used. data of verifying principle showed that more attention is paid to metacognitive strategies. using various texts and techniques relating to remembering previous knowledge are the advantages and not paying attention to group exercises to support the critical thinking of learners are the drawbacks of the book’s content.