هیجان نخبه‌بینی دانش‌آموزان و بازتاب آن در کتاب‌های فارسی دورۀ متوسطۀ دوم

نهاد آموزش و پرورش نقش بسزایی در معرفی مولفه‌های فرهنگی دارد و کتاب‌های درسی در آگاهی‌بخشی نسبت به شخصیت‌ها و مشاهیر حائز اهمیت هستند. در پژوهش حاضر، میزان هیجان نخبه‌بینی دانش‌آموزان دورۀ متوسطۀ دوم و رضایتمندی آنان از چگونگی پرداختن به مشاهیر و نخبگان در کتاب‌های فارسی، مورد بررسی قرار گرفته است. این هیجان به میزان برانگیخته شدن هیجانات که هنگام دیدن یا شنیدن درمورد نخبگان در فرد ایجاد می‌شود، اشاره دارد و در دو سطح انفرادی و اجتماعی دارای ابعاد همگرایی و واگرایی مثبت/منفی است. از آن‌جایی‌که مشاهیر، شاعران و نویسندگان از عناصر تشکیل‌دهندۀ زبان فارسی و هویت ایرانیان هستند، نگارنده در پژوهش حاضر آنان را به‌عنوان شخصیت‌هایی برجسته درنظر گرفته و با استفاده از پرسش‌نامۀ هیجان‌ نخبه‌بینی  (pishghadam et al., 2021)، به بررسی هیجان نخبه‌بینی 917 دانش‌آموز دختر و پسر (میانگین سنی 16.51 سال) دورۀ متوسطۀ دوم (پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم) در رشته‌های ادبیات و علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی‌فیزیک پرداخته است. نتایج آزمون تی نشان داد که هیجان نخبه‌بینی دختران در سطوح انفرادی و اجتماعی بالاتر از پسران است و آنان تمایل بیشتری به نخبگان و مشاهیر به‌ویژه مشاهیر خانم نشان دادند. آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه و مقایسۀ زوجی میان پایه‌های تحصیلی نشان داد که میزان هیجان‌ نخبه‌بینی دانش‌آموزان پایۀ دهم از دو پایۀ دیگر بیشتر است و دانش‌آموزان رشتۀ ریاضی‌فیزیک هیجان نخبه‌بینی کم‌تری نسبت به دو رشتۀ دیگر دارند که به‌نظر می‌رسد به دلیل ماهیت رشتۀ تحصیلی آنان است.  بررسی کیفی کتاب‌های فارسی این دوره نشان می‌دهد که میزان توجه به نخبگان و مشاهیر در حد ارائۀ اثری کوتاه از شاعران است که این امر با نیازهای نخبه‌بینی دانش‌آموزان هم‌راستا نیست و 76 درصد از دانش‌آموزان معتقدند توجهی به نخبگان و افراد برجسته در کتاب‌های فارسی نشده است و این مهم، لزوم بازنگری کتاب‌ها را بر مبنای نیازهای هیجان نخبه‌بینی دانش‌آموزان و زباهیجان‌های فرهنگی روشن می‌سازد. 

students’ sapioemotionality and its manifestation in persian language textbooks in junior high schools

education‘s pivotal role in shaping cultural and identity elements is evident in itsinfluence on both individuals and elites. this study explores sapioemotionality, referringto the emotional responses experienced by junior high school students whenencountering elites. persian language textbooks are considered crucial for culturalawareness. this study examines the portrayal of elites in these textbooks.sapioemotionality, encompassing positive and negative convergence and divergence atindividual and social levels, focuses on emotions elicited by elites‘ presence. a total of917 junior high students from various disciplines and levels participated in the study,completing the sapioemotionality questionnaire. the findings indicate significantgender disparities, with girls exhibiting higher sapioemotionality and a specificfascination with female elites. tenth-grade students exhibited higher levels ofsapioemotionality, which varied depending on their field of study. mathematics-physicsstudents demonstrated lower levels of sapioemotionality compared to literature andhumanities, and experimental sciences students. a qualitative analysis of persianlanguage textbooks, suggesting a shortfall in addressing sapioemotionality, with 76% ofstudents perceiving a lack of attention to elites. these necessities textbook revisions thatalign with students‘ emotional responses and cultural values, ensuring a more engagingand culturally relevant educational experience.