مطالعه تطبیقی زبان از دیدگاه دریدا و ملاصدرا؛ بستری برای امکان ‌سنجی خوانش واساز از متن قرآنی

مساله زبان و قضایای مربوط به آن یکی از پرچالش ترین جنبه های فلسفه و رویکردهای نقدی جدید در خوانش متون دینی به شمار می رود. این مسئله در رویکردهای نقدی پسامدرن و بویژه خوانش دریدایی متون که یکی از ابزارهای برخی نومعتزلیان در خوانش متن قرآنی است به علت اصالت دادن به زبان در این رویکردها، از اهمیت مضاعفی برخوردار است و باعث چالشهای بزرگی شده که از تفاوت در نوع نگاه به زبان ناشی می شود. در همین راستا، پژوهش حاضر در صدد تبیین دو نگاه متفاوتِ دریدا و ملاصدرا برآمده تا شرایط مرئی شدن دو رویکرد به هستی و معرفت از پنجره زبان را فراهم آورد و میزان امکان پذیری یا عدم امکان چنین خوانش هایی را با روشی تحلیلی – تطبیقی بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد با توجه به دیدگاه ملاصدرا نسبت به وجود، معرفت و زبان و قائل بودن او به نظام تشکیکی و ذومراتبی که از سه منبع معرفتی عقل، قلب و وحی حاصل شده و زبان الهی را دارای سه مرحله ابداعی، تکوینی و تشریعی دانسته و به تناسب، زبان بشری را نیز ذومراتبی می داند، دیدگاه دریدا، در هیچکدام از این سطوح زبانی قابل بررسی نیست و با توجه به عدم فراروی دریدا از روش عقلی – فلسفی، هرگز از مرحله فعل (در نظام معرفتی خلق و امر) بالاتر نرفته است. به همین دلیل، بکارگیری این شیوه خوانش از متن قرآنی توسط برخی نومعتزلیان، نیازمند بازنگری جدی و تحلیل انتقادی است.

a comparative study of language from derrida’sand mulla sadra’s point of view: a platform for explaining the possibility orimpossibility of deconstructive reading of thequranic text

language and its related issues are one of the most challenging aspects ofphilosophy and new critical approaches in reading religious texts. this is highlyimportant in postmodern critical approaches and especially the derridian reading oftexts, which is one of the tools of some neo-mu'tzalites in reading the quranic text dueto the authenticity of the language in these approaches. this has caused seriouschallenges due to its distinctive view on language. in this regard, the present researchaims to explain two different views from the perspective of derrida and mulla sadrain order to provide the conditions for the visibility of two approaches to being andknowledge through the window of language and the extent of the possibility of suchreadings with an analytical-comparative method. the findings of the research illustratemulla sadra's view of existence, knowledge, and language, and his belief in the systemof formation and education, which is derived from three sources of knowledge, theintellect, the heart, and revelation, and the divine language which has three creativestages. considering the formative and legislative as well as the sub-territorial featuresof human language, derrida's view on the third linguistic level can be examined fromthis point of view, and due to derrida's failure to proceed from the intellectualphilosophicalmethod, it was argued that he could not go beyond the verbal stage (inthe epistemic system of creation).