واکاوی مولفه‌های گفتمان‌مدار و میزان رازگونگی متن قراردادهای تسهیلات بانکی از منظر تحلیل گفتمان حقوقی و بُعد شناختی گفتمان

مقالۀ پیش‌رو با هدف واکاوی تحلیل گفتمان حقوقی قراردادهای تسهیلات بانکی گردآوری شده است. مسئلۀ این پژوهش عبارت است از تاملی بر تحلیل گفتمان حقوقی متون قراردادهای مرابحه، جُعاله، مشارکت مدنی و فروش اقساطی در گسترۀ زبان‌شناسی حقوقی با استفاده از راهبرد بررسی مولفه‌های گفتمان‌مدار براساس الگوی ون لیوون (1996)، درنگی بر رازگونگی و مطالعۀ ابعاد شناختی گفتمان جاری در متون یادشده تا منابع ایجاد ابهام در این متون شناسایی شود. جهت ارزیابی فرضیات پژوهش با به‌کارگیری روش کیفی تحلیل گفتمان، مولفه‌های گفتمان‌مدار الگوی ون لیوون استخراج، میزان رازگونگی متن وانواع گونه‌های القایی در هر یک از بندهای قراردادهای مذکور شناسایی شده، بسامد و درصد وقوع آن‌ها استخراج شد. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر وجود مولفه‌های گفتمان‌مدار صریح و پوشیده و رازگونگی در متن قراردادهای بیان شده است. کم‌ترین بسامد مولفه‌های صریح در قرارداد جعاله با بیست عدد و بیشترین درصد رازگونگی نیز در متن همین قرارداد به میزان 81.3 درصد دیده شد. بیشترین تعداد گونۀ القایی مبتنی‌بر تهدید نیزدر قراردادهای مرابحه و جُعاله با یازده عدد ملاحظه شد. از مجموع واکاوی‌های به‌عمل آمده چنین استنتاج می‌شود با توجه به وجود مولفه‌های گفتمان‌مدار پوشیده و نیز رازگونگی در متن تمام قراردادهای تسهیلاتی اصلح است برای شفاف‌‌سازی متون از به‌کارگیری مولفه‌های پوشیده اجتناب کرد تا با کاهش میزان رازگونگی از ابهام متن نیز کاسته شود. نتایج این پژوهش کارشناسان حقوقی بانک‌ها را در نگارش متن قراردادهایی  با کاربردی همه‌فهم‌تر از زبان حقوقی یاری‌رسان خواهد بود. 

an investigation on the socio-semantic components and the amount of mystification of bank’s facility contracts regarding the forensic linguistics approach and the cognitive dimension of discourse

this study is to investigate forensic discourse analysis of the facility contracts likemurabaha, jaaleh, civil participation and installment sale.the aim of this research is toprobe the forensic discourse analysis of the aforementioned texts in the field of forensiclinguistics by considering the van leeuwen ’s 1996. to do that, the quantity, quality andthe mystification of each contract ’s text was probed to discover the factors which ruinthe clarity of those texts. the qualitative method of discourse analysis was used toexplore the hypothesis of this research. the discoursal elements in the van leeuwen ’s(1996) were extracted and the mystification of each contract and different manipulationsin each article of contracts were analyzed by using version 21 of spss software. thefrequency and the percentage of their occurrence was found. the result shows thatsignificant explicit, implicit elements and mystifications in all contracts were seen. theleast frequency of explicit elements in the text of jaaleh by the frequency of 20and themost number of mystification can be observed in the mentioned text by 81.3 percent.the manipulation based on threat was seen 11 times in murrabeh, jaaleh. it can beconcluded that based on the occurrence of the implicit elements and mystification of alltexts of the facility contracts, using implicit elements should be avoided.consequently,the ambiguity and the mystification will be reduced. the result of the present study helpsthe banks’ legal experts to write the contracts more apprehensible with less ambiguity.