نقش طرح‌واره‌های مرتبۀ دوم در تحلیل ساختارهای [اسم + شناسی/ نگاری/ کاوی] و صفت‌های متناظر آن‌ها در زبان فارسی

هدف از پژوهش پیش ‌رو آن است که ضمن معرفی مفهوم طرح واره‌های مرتبۀ دوم در نظریۀ ساخت واژۀ ساختی (booij, 2010, 2018) از آن در تحلیل چند ساختار ساخت واژی زبان فارسی استفاده شود و نحوۀ شکل‌گیری این ساختارها را تبیین کند. طرح وارۀ مرتبۀ دوم را مجموعه‌ای از دو یا چند طرح واره دانسته‌اند که میان آن ها رابطۀ جانشینی برقرار است که در این پژوهش به‌منزلۀ ابزاری برای تحلیل سه ساختاری که بیشتر در حوزه‌های مربوط به رشته‌ها، گرایش‌ها و فناوری‌های علمی کاربرد دارند، استفاده می شوند. این ساختارها عبارت اند از: 1. اسم‌های دارای ساختار [اسم شناسی ی] و صفت‌های نسبی متناظر با آن ها؛ 2. اسم‌های دارای ساختار [اسم نگار ی] و صفت‌های نسبی متناظر با آن ها و 3. اسم‌های دارای ساختار [اسم کاوی ی] و صفت‌های نسبی متناظر با آن ها. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که مفهوم طرح وارۀ مرتبۀ دوم ابزار مناسب و کارآمدی برای تحلیل این ساختارها بوده است و رویکرد ساخت‌بنیاد خلاف رویکرد اشتقاقی که توانایی تبیین اینچنین ساختارهایی را ندارد به خوبی می‌تواند چگونگی شکل‌گیری این ساختارها را برای ما تبیین کند.

The role of second order schemas in the analysis of [N + ʃenɑsi/negɑri/kɑvi]N and their corresponding adjectives in Persian

The purpose of the present study is to apply the concept of lsquo;second order schemas rsquo; within the framework of Construction Morphology (Booij, 2010, 2018) for analyzing some morphological structures in Persian in order to explain how these structures are formed. Second order schemas, which are defined as sets of two or more paradigmatically related constructional schemas, are employed in the present research as an analytical tool for explaining three morphological patterns that predominantly are related to scientific disciplines, branches and technologies. These patterns include: (1) nouns with the structure [Nʃenɑsi] and their corresponding relational adjectives; (2) nouns with the structure [Nnegɑri] and their corresponding relational adjectives; (3) nouns with the structure [Nkɑvi] and their corresponding relational adjectives.In the first derivative structure, a noun is combined with the present stem of lsquo;ʃenɑs rsquo; ( lsquo;know rsquo;) and the suffix lsquo;i rsquo;. The output of this schema is a noun denoting a scientific discipline or branch, as represented below:[[x]Ni ʃenɑs]N ndash;i]Nj oacute; [a scientific discipline/branch for studying SEMi]jThe above schema has two corresponding relational adjectives, as illustrated below:Noun Relational adjective 1 Relational adjective 2zabɑnʃenɑsi ( lsquo;linguistics rsquo;) zabɑnʃenɑxti ( lsquo;linguistic rsquo;) zabɑnʃenɑsɑne ( lsquo;linguistic rsquo;)ravɑnʃenɑsi ( lsquo;psychology rsquo;) ravɑnʃenɑxti ( lsquo;psychologyical rsquo;) ravɑnʃenɑsɑne ( lsquo;psychologyical rsquo;)These two patterns can be accounted for by the following second order schemas in whichthere is a paradigmatic relationship between the verb stems or the affixes in the two constructional schemas.<[[x]Ni ʃenɑsi]Nj oacute; SEMj> asymp; <[[x]Ni ʃenɑxti]Ak oacute; [Related to/based on SEMj]k><[[x]Ni ʃenɑsi]Nj oacute; SEMj> asymp; <[[x]Ni ʃenɑsɑne]Ak oacute; [Related to/based on SEMj]k>In the second derivative structure, a noun is combined with the verb stem lsquo;negɑr rsquo; ( lsquo;graph rsquo;) and the suffix lsquo;i rsquo; to form a noun denoting a scientific method or technology.<[[x]Ni negɑri]Nj oacute; [a scientific method/technology for studying/analyzing SEMi]j>The paradigmatic relationship between this schema and its two adjectival schemas can be expressed by the following second order schemas:<[[x]Ni negɑri]Nj oacute; SEMj> asymp; <[[x]Ni negɑʃti]Ak oacute; [Related to/based on SEMj]k><[[x]Ni negɑri]Nj oacute; SEMj> asymp; <[[x]Ni negɑrɑne]Ak oacute; [Related to/based on SEMj]k>Here is an example of the above two second order schemas:Noun Relational adjective 1 Relational adjective 2qowmnegɑri ( lsquo;ethnography rsquo;) qowmnegʃti ( lsquo;ethnographic rsquo;) qowmnegɑrɑne ( lsquo;ethnographic rsquo;)In the third derivative structure, a noun is combined with the verb stem lsquo;kɑv rsquo; ( lsquo;analyze rsquo;) and the suffix lsquo;i rsquo; to form a noun denoting a scientific discipline, approach or method.<[[x]Ni kɑvi]Nj oacute; [a scientific discipline/approach/method for studying/analyzing SEMi]j>An example of this schema and its two relational adjectives is as follow:Noun Relational adjective 1 Relational adjective 2ravɑnkɑvi ( lsquo;psychoanalysis rsquo;) ravɑnkɑfti ( lsquo;Psychoanalytic rsquo;) ravɑnkavɑne ( lsquo;Psychoanalytic rsquo;)The following second order schemas show the morphological patterns of the corresponding relational adjective:<[[x]Ni kɑvi]Nj oacute; SEMj> asymp; <[[x]Ni kɑvane]Ak oacute; [Related to/based on SEMj]j><[[x]N ndash;kɑvi]Ni oacute; SEMi> asymp; <[[x]N ndash;kɑfti]Aj oacute; [Related to/based on SEMi]j>The results show that lsquo;second order schemas rsquo; are useful analytical tools for explaining the way in which the aforementioned structures are formed. These results also suggest that the constructional approach, unlike the derivational approach, can promisingly explain the way in which such problematic structures are formed.