قالب‌های نحوی ساخت ‌‌اطلاعی مفعول مستقیم در زبان فارسی

مفعول مستقیم در زبان فارسی از طریق راهکارهای دستوریِ مشخصی در جمله نشانه‌گذاری می‌شود. در این مقاله، نخست به معرفی این راهکارهای دستوری می پردازیم. از آن جا که برخی از این راهکارها تنها در گونۀ محاوره‌ای رواج دارند، داده‌هایی را از فارسیِ گفتاری (و گهگاه فارسی نوشتاری) انتخاب می‌کنیم. سپس با به ‌کارگیری مفاهیم ساخت لایه‌ای بند و ساخت کانون به عنوان دو حوزۀ مرتبط در دستور نقش و ارجاع به بازنمایی صوری این راهکارهای دستوری از طریق قالب‌های نحوی که دربرگیرندۀ مشخصه‌های ساخت اطلاعی نیز هستند، می پردازیم. از رهگذر این پژوهش دریافت می شود که تلقی محض مفعول مستقیم در مقام مبتدای ثانویه صرفاً به‌واسطۀ همراهی پس‌اضافۀ »را « (دبیرمقدم، 1384) ناصحیح بوده است و مفعول مستقیم از منظر ساخت اطلاعی، نه تنها قابلیت حضور در ساخت پیش‌انگاره و طبیعتاً قرار گرفتن در مقام مبتدای جمله را داراست؛ بلکه از این حیث که حضور »را « تنها نشانۀ تشخیص‌پذیری مصداق مفعول در عالم مفروضات گوینده و شنونده است، امکان حضور مفعول مستقیم در ساخت کانونی جمله نیز مهیا می‌شود.

Information-structural and Syntactic Templates of the Direct Object in Persian

Direct objects are encoded via specific grammatical tools in Persian. Using random data mostly from colloquial Persian (and written Persian in case of need), the author first intend to introduce these tools. Employing the Layered Structure of the Clause and Focus Structure as defined in Role and Reference Grammar, the author proceeds to formally represent the tools via syntactic templates that contain informationstructural properties of the direct object. We learn that the hypothesis regarding the direct object being a secondary topic marker in the spirit of ramarking (DabirMoghaddam, 2006) needs to be discarded. Informationstructurally, not only is the direct object qualified to be part of the pragmatic presupposition, hence serving as the topic of the sentence, it is also licensed to constitute a narrow focus by itself or to participate in predicate and sentence focus structures. This originates from the fact that ra in Persian signals the identifiability of the object rsquo;s referent in the interlocutors rsquo; discourse universe. It is also proposed that the bifold classification of a narrow focus into insitu information focus and exsitu contrastive focus does not only apply to the narrow focus in the spirit of Persian data. A predicate focus can be contrastive when a ramarked object residing at the PreCore Slot is disjoined from the transitive predicate by an intervening subject. In actuality, this discontinuous predicate focus structure is lsquo;construed rsquo; as a contrastive narrow focus.