بررسی اصل آزادی ایقاعات در فقه امامیه و حقوق ایران

در این مقاله اصل آزادی ایقاعات در فقه امامیه و حقوق ایران بررسی شده است. در پژوهش حاضر با این پرسش روبه‌روییم که آیا در حقوق و فقه ما اصل آزادی ایقاعات پذیرفته شده است یا خیر و قلمرو نفوذ اراده یک‌جانبه تا کجاست. در پاسخ باید گفت که در حوزه حقوق غیر مالی اراده یک‌جانبه به ایقاعات معین محدود می‌شود اما در محدوده حقوق مالی و در عرصه حقوق عینی باید اصل آزادی ایقاعات را در تملک مباحات جاری دانست، ولی تملک مال غیر ویژه اخذ به شفعه است. تملیک یک‌جانبه مال به دیگری نیز مختصِ وصیت است و قاعده‌ای عام نیست. در مقابل، اعراض از حقوق عینی طبق قاعده است. در حقوق دینی نیز پیدایش یک‌طرفه تعهد برای خود و به نفعِ دیگری امکان ندارد و ایجاد تعهد به ضررِ دیگری نیز مختصِ وصایت است ولی ابرای دین مطابق قاعده است. در فرجام جستار پیشنهاد شده است که قانون‌گذار مدنی بابی مستقل را به شرایط اساسی صحت ایقاعات و قواعد عمومی آن‌ها اختصاص دهد و احکام و آثار ایقاعات معین را مشخص سازد.