تحلیل فقهی وضعیت تملک موصی‌به در اثر قتل موصی توسط موصی‌له

قتل موصی توسط موصی‌له در وصیت تملیکی، در عین حال که چالش‌برانگیز و فاقد پیشینه تحقیقاتی است، شائبه این مسئله را مطرح می‌سازد که آیا چنین قتلی می‌تواند محرومیت موصی‌له از تملک موصی‌به را فراهم نماید؟ طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، سه دیدگاه فقهی در این زمینه قابل احصاء است که مطابق نظر مشهور، قتل موصی توسط موصی‌له، تاثیری نسبت به تملک موصی‌به نداشته و موصی‌له همچنان مالک موصی‌به شمرده می‌شود. اما دو دیدگاه دیگر با اندکی تفصیل، مبتنی بر این است که قتل موصی توسط موصی‌له، همچون باب میراث، موجب حرمان موصی‌له از موصی‌به می‌شود. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ضمن تحلیل و ارزیابی نقادانۀ مبانی فقهی دیدگاه‌های مطرح و نیز با بهره‌گیری از مستندات و مویدات موجود، دیدگاه خلاف مشهور را قابل دفاع دانسته و حرمان موصی‌له از موصی‌به را از نقطه قوت بیشتری برخوردار می‌داند؛ با این استدلال که از سویی، هیچ دلیل و مستندی وجود ندارد که بر عدم مانعیت قتل از وصیت تملیکی تصریح نماید، و اطلاق آیات و روایات و اصل به عنوان عمده دلیل دیدگاه مشهور، هر کدام از جهاتی قابل خدشه بوده و صلاحیت اثبات دیدگاه مشهور را ندارد. از سوی دیگر، مستنداتی چون اقتضای عرف و اراده عموم، بهره‌گیری از حکم حرمان قاتل از میراثِ مورّث با شیوه تنقیح مناط و الغای خصوصیت و بلکه فحوی‌الخطاب این حکم، حرمان موصی‌له از موصی‌به را موجه و معقول می‌نماید. با این مبنا، تعمیم مفاد ماده 880 قانون مدنی به باب وصیت تملیکی نیز به قانون‌گذار عرفی پیشنهاد می‌شود.

jurisprudential analysis of the status of taking possession of bequest (legacy) as a result of murdering a testator by the legatee

the murder of the testator by the heir in testamentary disposition (testament for disposition of personal property), while challenging and lacking in research background, raises the question of whether such a murder can deprive the legatee of taking possession of the bequest (legacy). three jurisprudential views based on the investigations can be considered in this regard that the murder of the testator by the legatee has no effect on taking position of the legatee according to the famous view and the legatee is still the owner of the bequest (legacy). however, two other views, in a little detail, are based on the fact that murdering a testator by the legatee as in the case of inheritance would prevent the legatee from the bequest (legacy). the present article considers the famous theory acceptable by using a descriptive-analytical method and using library resources, while critically analyzing and evaluating the jurisprudential fundamentals of the proposed views and also considers the prevention of the legatee from the bequest more acceptable by arguing that on the one hand, no evidence that stipulates the prevention of murdering from testamentary disposition (testament for disposition of personal property) and the absoluteness of verses, traditions and principle as the main reason for the famous point of view, each of them can be undermined in some ways and does not have the authority to prove the famous point of view.