بررسی الگوپذیری خیزش‌های جدید خاورمیانه و شمال افریقا مدل انقلاب اسلامی یا مدل امریکایی

چکیده انقلاب‌ها و خیزش‌های مردم کشور‌های خاورمیانه و شمال افریقا، به منزلة یکی از مهم‌ترین رخداد‌ها در ابتدای دهة دوم قرن بیست‌ویکم، توجه صاحب‌نظران و تحلیل‌گران امور بین‌الملل را به خود جلب کرده است. در این میان نظرات متفاوتی پیرامون علل و زمینه‌ها و همچنین ماهیت این رخداد‌ها ارائه شده است. یکی از رهیافت‌ها رخداد‌های مذکور را بر پایة طرح خاورمیانة بزرگ تحلیل می‌کند، اما رویکرد فراگیر مردم و نخبگان کشورهای دستخوش انقلاب در خاورمیانه و شمال افریقا به مبانی ریشه‌های اسلامی باعث شد تا پدیدة «بیداری اسلامی» با مرکزیت انقلاب اسلامی محور تحلیل شایسته‌تری نسبت به مفهوم «بهار عربی» با رویکرد دموکراسی مد نظر امریکا قرار گیرد. پرسش مقاله این است ‌که در الگودهی به خیزش‌های جدید خاورمیانه مدل انقلاب اسلامی موفق بوده است یا مدل ارائه‌شدة امریکا؟ فرض مقاله بر آن است که ایالات متحدة امریکا در مدل ارائة خویش با تکیه بر منابع قدرت نرم خود، تحولات سیاسی در شمال افریقا و خاورمیانه را در جهت نیل به لیبرال دموکراسی منطبق بر الگوی امریکایی پیش‌بینی کرده است، در حالی که در جریان این انقلاب‌ها تحولات به سوی «بیداری اسلامی» با الگوی انقلاب اسلامی ایران سوق یافته است. به همین منظور، تفوق الگوی رهبری در انقلاب اسلامی و همچنین نفوذ قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران به نسبت امریکا از دلایل تبلور پدیدة بیداری اسلامی در نظر گرفته شده است. چهارچوب تحلیلی و نظری مقاله طبعاً بر اساس طرح خاورمیانة بزرگ به منزلة راهنمای سیاست خارجی امریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر و ایدة بیداری اسلامی خواهد بود.