بررسی و نقد آموزه‌های مبحث «بیان» کتاب جواهرالبلاغه

علوم بلاغی همانند صرف و نحو در آغاز به ‌منظور فهم اسرار و رموز قرآن کریم و وجوه اعجاز بیانی آن و با محوریت آیات نورانی قرآن و نیز اشعار جاهلی صورت گرفت، ولی رفته‌رفته به سایر متون نظم و نثر عربی راه یافت و به‌ صورت قواعدی منسجم تدوین شد و به ظهور تالیفات ارزش‌مندی در این زمینه انجامید. یکی از این تالیفات ارزش‌مند کتاب جواهرالبلاغه تالیف سید‌احمد هاشمی است که به ‌منزله بهترین کتاب آموزش بلاغت شناخته شد، و تا کنون ده‌ها بار تجدید چاپ شده است.این کتاب مانند همه تالیفات بشری کاستی‌ها و نادرستی‌‌هایی دارد که با بهره‌گیری از آموزه‌های بلاغت عربی در کتب آموزشی قدیم، در سه مبحث علم بیان: تشبیه، مجاز و کنایه به نقد آن پرداخته‌ایم و پاره‌ای از تعاریف و شواهد کتاب که نارسا یا نادرستند را مشخص کرده‌ایم. در این بررسی معلوم شد که مولف در مباحث مربوط به علم بیان از برخی اصطلاحات بلاغی تعریفی ارایه نداده‌ است؛ اما قسمت عمده نقایص و نادرستی‌های این کتاب در حیطه مثال‌های مولف است که خواننده در برخی از آن‌ها با کم‌ترین تامل و یا مقایسه آن با سایر شواهد موجود در کتاب متوجه کاستی‌های آن می‌شود.