مابعدالطبیعه و امر سیاسی: تاملی در ایدۀ کتاب فارابی، موسس فلسفه اسلامی

مابعدالطبیعه در سرآغاز بنیادگذاری‌اش با امر سیاسی پیوند خورد و یا اساساً برای معقول‌کردن امر سیاسی شکل گرفت. مابعدالطبیعه جدای از امر سیاسی، از زندگی گسسته و به دانشی خودبسنده و انتزاعی تبدیل می‌شود. فارابی نیز در مقام تاسیس فلسفه اسلامی، به امر سیاسی نظر داشت و به شرایط تحقق مدینه فاضله می‌اندیشید. فارابی بنیادی را برنهاد که فلسفه و دین را به‌آسانی به یکدیگر پیوند داد. او پیامبر را فیلسوف کامل و مطلق خواند و بر حسب مقدماتی که بیان کرد، زعامت مدینۀ فاضله را شان پیامبر دانست. وحدت پیامبر و فیلسوف بر اساس قداست‌یافتن عقل میسّر شد. به بیان فارابی، عقل در ذات خویش حقیقتی الهی است و انسان به‌واسطه نور عقل الهی که در نفس او بالقوه موجود است، می‌تواند با عقل قدسی متصل شود و به سرچشمۀ دانش راه پیدا کند. اما عقل ذاتاً ساحت کلیت است. کلیت فراخوان عمومی دارد و همین وجه عام‌بودن و در دسترس همگان بودن مفاهیم کلی، دیدگاه فارابی را به چالش می‌کشاند؛ چراکه پیامبران خاص و تکین‌اند. پیامبران به‌شکل اختصاصی فراخوانده می‌شوند. این مقاله، بر این تمایز تاکید می‌کند و نشان می‌دهد که غفلت از این تمایز، آرمان فارابی یعنی بنیادگذاری امر سیاسی را مخدوش می‌کند.

metaphysics and political issue: a reflection on the book farabi, the founder of islamic philosophy

at the beginning of its foundation, metaphysics was connected with the political issue, or it was basically formed to rationalize the political issue. apart from the political issue, metaphysics is separated from life and becomes a self-sufficient and abstract knowledge. as the founder of islamic philosophy, farabi also considered political issues and thought about the conditions for the realization of utopia. farabi laid a foundation that easily connected philosophy and religion. he called the prophet a complete and absolute philosopher and according to the preliminaries he stated, he considered the leadership of madinah as the prophet’s dignity. the unity of the prophet and the philosopher were made possible based on the sanctity of reason. according to farabi, reason is a divine truth in its essence, and man can be connected with divine reason and find his way to the source of knowledge through the light of divine reason that is potentially present in his soul. but the intellect is inherently the field of totality. generality has a general appeal, and this fact of being general and accessible to everyone challenges farabi’s point of view; because prophets are special and unique. prophets are specifically called. this article emphasizes this distinction and shows that neglecting this distinction distorts farabi’s ideal, which is the foundation of the political.