آفات روش‌شناختی در رهیافت حاکم بر طبقه‌بندی روش‌های تفسیری قرآن: بررسی موردی تفسیرپژوهی گلدزیهر، ذهبی، معرفت و فهد رومی

در حوزه مطالعات پسا‌تفسیری قرآن، یکی از شاخه‌های مهم و روبه‌رشد، بررسی روش‌های تفسیری و طبقه‌بندی آن‌ها است که به‌ویژه در یک قرن اخیر مورد توجه قرار گرفته است. طبقه‌بندی روش‌های تفسیری، همچون سایر اندیشه‌های بشری، ممکن است از جنبه‌های مختلف دچار آسیب‌ها و کاستی‌هایی شود. در این میان، آفات روش‌شناختی به دلیل اهمیت بنیادین روش در علوم و ضرورت دستیابی به نظامی جامع و کارآمد برای طبقه‌بندی تفاسیر، از مهم‌ترین چالش‌ها به شمار می‌روند. این پژوهش با هدف بررسی الگوهای تفسیری ارائه‌شده توسط گلدزیهر، ذهبی، معرفت و فهد رومی، به تحلیل انتقادی آفات روش‌شناختی حاکم بر این الگوها می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که طبقه‌بندی‌های ارائه‌شده از روش‌های تفسیری توسط این افراد، بر اساس الگویی تک‌وجهی و نمودار درختی بنا شده است. این الگوها، هرچند ممکن است ارزش آموزشی داشته باشند، در مطالعه جریان‌های پیچیده تفسیری ناکارآمد هستند. چنین رویکردهایی تصویری ناقص و تقلیل‌یافته از پدیده روش‌های تفسیری ارائه داده و فرآیند استنتاج را دچار اختلال می‌کنند. این ضعف‌ها ناشی از چالش‌های جدی روش‌شناختی از جمله غلبه رویکرد واگرا، تقلیل‌گرایی، فقدان نگاه طیفی، حاکمیت نگرش دوقطبی، و تمرکز صرف بر رویکرد درزمانی است.

methodological flaws and limitations in the dominant approach to the classification of quranic interpretative methods: a case study of the interpretive research of goldziher, al-dhahabi, al-ma ‘rifah, and fahd al-rumi

in the field of post-interpretive quranic studies, one of the prominent and evolving areas of inquiry is the examination and classification of interpretive methods, which has gained significant attention, particularly over the past century. like other domains of human thought, the classification of interpretive methods is susceptible to various challenges and deficiencies. among these, methodological shortcomings stand out as critical due to the fundamental importance of methodology in the sciences and the necessity of establishing a comprehensive and effective framework for the classification of quranic exegeses. this study aims to critically analyze the methodological flaws in the interpretive frameworks proposed by goldziher, al-dhahabi, al-ma‘rifah, and fahd al-rumi. the findings reveal that the classifications of interpretive methods proposed by these scholars are based on unidimensional and tree-diagram models. while such models may hold educational value, they are inadequate for studying the complexities of interpretive traditions. these approaches offer a limited and reductive understanding of the phenomenon of interpretive methods, undermining the robustness of analytical outcomes. the shortcomings are rooted in significant methodological issues, including a predominant divergent approach, reductivism, the absence of a spectrum-based perspective, the prevalence of binary thinking, and an exclusive focus on diachronic analysis.