خوانش انتقادی مفاهیم در نظریه‌ سنت‌های تاریخی شهید صدر: مطالعه موردی مفاهیم اساسی سنت‌الله، تغییر، دین و فطرت

نظام‌های علمی بر پایه‌ نظریه‌ها شکل می‌گیرند. مفاهیم در زمره‌ مهم‌ترین عناصر نظریه‌هایند؛ زیرا تبیین و صورت‌بندی نظریه بر شماری مفاهیم اساسی استوار است. نظریه‌ها میراث‌های علمی بزرگ و حاصل کوشش انسانی‌اند. از این رو نیازمند بررسی و نقد هستند تا اصلاح و ترمیم شوند. پژوهش حاضر به خوانش انتقادی 4 عنصر مفهومی «سنه‌ الله»، «تغییر»، «دین»، و «فطرت» در نظریه‌ سنت‌های تاریخی در قرآن شهید صدر می‌پردازد که در زمره‌ مهم‌ترین عناصر مفهومی در نظریه‌ اویند. روش مقاله توصیفی-تحلیلی است. پژوهش از نظر نوع و هدف بنیادیست. داده هاى تحقیق از طریق بررسى اسنادى جمع آوری و تحلیل شده اند. قرآن کریم و کتاب مدرسه القرآنیه شهید صدر به عنوان جامعه‌ تحقیق و سایر منابع ناظر به اهداف پژوهش، به عنوان منابع تبیینی و تکمیلی پژوهش استفاده شده است. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که مفهوم شناسی شهید صدر منسجم نیست و مفاهیم تبیینی بسنده نیافته‌اند. تبیین مفهوم «سنه‌الله» و مفهوم «تغییر» نیازمند ترمیم و تکمیل و تبیین مفهوم «دین» نیز با همه‌ اهمیت و گستردگی از صورت بندی و تنظیم و تنسیقی شایسته برخوردار نیست. این امر تدوین‌گران مطالب او را نیز دچار مشکل کرده است. چنان‌که نظریه‌پرداز دیدگاه‌های دیگران دربارۀ مفهوم «فطرت» را که مورد تایید برخی روایات نیز است مطرح نکرده و علّت کنار گذاشتن آن‌ها را بیان نمی‌کند.

a critical reading of four concepts in explaining the theory of historical traditions in the qur’an of martyr sadr: a case study of the basic concepts of allah’s precedent, change, religion, and nature

scientific systems are based on theories. theories are significant scientific legacies and the result of human effort. therefore, they require to be reviewed for further improvement. concepts are among the most important elements of theories, as the explanation and formulation of a theory are based on some fundamental concepts. this study critically examines four conceptual elements: “sunna-tu-allah” (allah’s precedent), “change,” “religion,” and “fitrah” (nature) in martyr sadr’s theory of historical traditions in the qur’an, which are among the most important conceptual elements in his theory. the method of the paper is descriptive-analytical. the study is fundamental in terms of type and purpose. the data was collected and analyzed through document review. the holy qur’an and martyr sadr’s book “al-madrasat al-quraniyyah” were used as the research community, and other sources related to the research objectives were used as explanatory and supplementary sources. the results of this study indicate that martyr sadr’s conceptualization is not coherent and lacks a systematic framework, while the explanation of the concepts of “sunnatullah” and “change” requires refinement and completion. the explanation of the concept of “religion,” despite its importance and breadth, does not possess appropriate formulation and organization. this fact has also caused problems for those compiling his works. additionally, the theorist has not addressed others’ views on the concept of “fitrah,” which is also endorsed by some narrations.