نقد و بررسی کتاب حیات فکری و اجتماعی مانویان در دوره‌ اسلامی (تا قرن سوم هجری)

حیات فکری و اجتماعی مانویان در دوره‌ اسلامی (تا قرن سوم هجری) درباره‌ وضعیت اجتماعی و فکری اقلیتی مانوی است که در دو سده‌ نخستین هجری قمری در جامعه‌ اسلامی می‏زیست. در این کتاب چگونگی تطبیق مانویان در جامعه‌ اسلامی براساس نظریه‌ کارکردگرایی ساختاری پارسونز بررسی شده است. کتاب سه بخش دارد: بخش اول مقدمه‏ای است کوتاه درباره‌ مانویت و زمینه‌ تاریخی آن؛ در دو بخش دیگر، به‏نام‏های حیات فکری و اجتماعی مانویان، نام زنادقه‌ معروف براساس منابع کهن عربی بدون تحلیل و بررسی و افزودن مطلبی نو نقل شده است. به‏طور کلی، این کتاب به منابع اصلی مانوی و تحقیقات جدید اروپایی توجهی ندارد و متکی بر منابع عربی است. علاوه‏براین، نظریه‌ جامعه‏شناختی پارسونز نیز با این موضوع تناسبی ندارد. نظریه‌ یادشده جامعه را نظامی متشکل از چهار خرده‏نظام در نظر می‏گیرد که همگی در عملکرد کل آن نقش دارند و نقص یکی از آن‏ها کل نظام جامعه را دچار اختلال می‏کند. چنین نظریه‏ای برای مطالعه‌ هم‏زیستی اقلیت مانویان و مسلمانان در عصر اموی و دوران متقدم عباسی مناسب نیست.

a critical review on the book “the social and intellectual life of the manichaean” (until 3rd century ah)

the main topic of the book is the social and intellectual life of the manichaean minority in islamic society until the 3rd century ah. it includes three sections and six chapters. the first part provides a brief introduction to manichaeism and its historical background according to arabic books.  in two later chapters, there are the names of famous manichaeans or zandiqs, mentioned in arabic books, but there is no new point about these persons. overall, the present book is totally dependent upon old arabic sources and denies original manichaean texts or western studies. the study is based on talcott parson’s theory of structural functionalism.  parson’s theory sees society as a system, which has four interpenetrating and interrelated subsystems, and analyzes both the general system and the subsystems, that all of them contribute to its operation as a whole.  this theory is not appropriate for the study of the cultural coexistence of manicheans and muslims under the umayyads and abbasids.