واکاوی اندیشه‌های جاحظ دربارۀ ترجمه و معنا در کتاب الحیوان

جاحظ، زادۀ سدۀ دوم هجری، از بزرگ‌ترین اندیشمندان زمان خود است. او در حوزۀ ترجمه و معنا اندیشه‌های ژرفی دارد که به‌خوبی با اندیشه‌های هم‌سنگ آن در جهان امروز برابری می‌کند. در این پژوهش، این اندیشه‌ها باتوجه‌به آن‌چه او در کتاب الحیوان گفته بررسی شده است. بدین منظور، پس از «مقدمه»، جاحظ و به‌طور خاص کتاب الحیوان او معرفی شده، سپس اندیشه‌های او دربارۀ ترجمه و معنا تحلیل شده است. جاحظ، در کتاب مذکور، با استدلالی قوی و روشن، سختی کار ترجمه، توان‌مندی‌هایی که باید در مترجم وجود داشته باشد، و دشواری تا سرحد ناممکنی ترجمۀ شعر و متون دینی را تبیین کرده است. در الحیوان، جاحظ بر این باور است که مترجم باید به زبانی که از آن ترجمه می‌کند و زبانی که به آن ترجمه می‌کند به‌ یک اندازه چیره باشد و دانش مترجم در زمینۀ موضوعی که ترجمه می‌کند نیز باید هم‌سنگ دانش نویسندۀ متن اصلی باشد. چنین دیدگاه‌هایی، از نظر ظرافت و دقت علمی، چیزی کم از دیدگاه‌های نظریه‌پردازان و به‌نامان امروز این حوزه ندارد. هم‌چنین، آن‌چه جاحظ دربارۀ معنای متن گفته گواهی است بر شناخت خوب و دقیقی که او از لایه‌های پیدا و پنهان معنای «متن» داشته است.

an analysis of jahiz’s ideas about translation and meaning in his book al-hyavan

born in the second hijri century, jahiz is one of the most brilliant thinkers of his time who has had deep ideas about translation and meaning. it can be argued that these ideas are at the same level of importance of those of modern ideas. in this article, these ideas of jahiz are investigated, based on what he has said in his book al-hayavan. therefore, after &introduction&, first jahiz and particularly his book al-hayavan is introduced; then his ideas about translation and meaning are analyzed. in that book, he has explained the difficulties of translation, the capabilities translators need for translation, and the severely difficult task of translating religious texts. he also believes it is imperative for translator to have the same command of the languages from which and to which he translates. for jahiz, the knowledge a translator needs to have about the subject matter of the text in his hand must be at the same level of the knowledge the writer of the text has about it. these ideas are at the same level of clarity and exactness to the ideas provided by modern thinkers and theorists. moreover, whatever jahiz has said about translation, clearly indicates he has had a clear and exact understanding of meaning and the known and hidden layers of the meaning of a text.