صورت‌بندی اصول هفت‌گانۀ هنر ایرانی؛ نقدی بر کتاب هفت اصل تزئینی هنر ایران

این نوشتار، که پژوهشی توصیفی و تحلیلی است و داده‌های کیفی آن به‌شیوۀ تحقیق کتاب‌خانه‌ای جمع‌آوری شده، با هدف بررسی تحولات سبکی هنر ایران پس از حملۀ مغول سامان یافته است و نگارندگان تلاش دارند ضمن نقد و بررسی کتاب هفت اصل تزئینی هنر ایران، نوشتۀ یعقوب آژند، به این پرسش اساسی پاسخ دهند که چرا در مکتب قزوین دورۀ صفوی از نقوش هفت‌گانۀ هنر ایرانی به‌منزلۀ اصول هفت‌گانۀ هنر ایرانی یاد شده است؟ به‌نظر می‌رسد که برکشیدن این نقوش به جایگاه «اصول هفت‌گانه» هم‌سو با سیاست‌های شاه تهماسب و با هدف محدودکردن قدرت قزلباشان صورت پذیرفته باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد که برای نیل به این مقصود نخست کارگاه و کتاب‌خانۀ سلطنتی تبریز، به‌مثابۀ کانون ذی‌نفوذ و مروج تفکر قزلباشی، منحل شد و در گام بعد عناصر بصری نگارگری ایرانی در دو حوزۀ اصلی و فرعی قاعده‌بندی شدند. قراردادن عناصری نظیر تحرک، رنگ‌پردازی، و ترکیب‌بندی در حوزۀ فرعیات نگارگری ایرانی به‌معنای کاستن از اهمیت اصول حاکم بر شیوۀ قزلباشی بود و در‌مقابل تاکید بر آرایه‌پردازی ذیل عنوان «اصول هفت‌گانۀ هنر ایرانی»، ضمن تعیین خط‌مشی مکتب نوپای قزوین در مسیری متفاوت از مکتب تبریز دوم، اعتباری ویژه به آن می‌بخشید.

formulation of the seven principles of iranian art a critique of the book seven decorative principles of iranian art

this article, which is a descriptive and analytical research and its qualitative data has been collected through the research method of libraries, has been organized with the aim of studying the stylistic developments of iranian art after the mongol invasion and while trying to review the book “seven decorative principles of iranian art” written by yaghoub azhand and to answer the basic question why in qazvin school of safavid period, these themes are mentioned as seven principles of iranian art? it seems that the drawing of these motifs to the position of the &seven principles& was done in line with the policies of shah tahmaseb and with the aim of limiting the power of the ghezelbas. the findings show that in order to achieve this goal, first the royal workshop and library of tabriz were dissolved as an influential centers and promoters of ghezelbashi thought, and in the next step, the visual elements of iranian painting were regulated in two main and sub-areas. placing elements such as mobility, coloring, and composition in the field of iranian painting subdivisions meant reducing the importance of the principles governing the ghezelbashi method, and in contrast emphasizing the arrangement under the heading of the &seven principles of iranian art& while setting the policy. the nascent qazvin school in a different direction from tabriz ii school, gave it special credit.