بررسی کتاب a realist theory of science (نظریه‌ای واقع‌گرا دربارۀ علم)

تاکنون روایت‌های متفاوتی درخصوص ماهیت علم و فعالیت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیش‌گامان واقع‌گرایی انتقادی است، با انتشار کتاب نظریه‌ای واقع‌گرا دربارۀ علم درصدد ‌ایجاد انقلابی کوپرنیکی در فلسفۀ علم است و به‌نظر می‌رسد به‌خوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجسته‌سازی مباحث هستی‌شناسی و توجه هم‌زمان به ماهیت اجتماعی دانش می‌پردازد. بسکار در این کتاب، که کتابی اصیل و حاوی استدلال‌های قوی و نظریه‌های بدیع در فلسفۀ علم است، ضمن انتقاد از برخی مکاتب فلسفی و تبیین نظریۀ علم خود، به مقولات مهمی نیز در فلسفۀ علم اشاره می‌کند. این اشارات او که با پشتوانۀ فلسفی مطرح می‌شود، برای محقق حیطۀ فلسفۀ بسکار بسیار الهام‌بخش خواهد بود. از مهم‌‌ترین این مقولات می‌توان به ملازم‌دانستن واقع‌گرایی هستی‌شناختی و نسبی‌گرایی معرفت‌شناختی و هم‌‌چنین نقد نظریۀ صدق تارسکی توسط بسکار اشاره کرد. هدف از این مقاله، که به‌روش توصیفی  تحلیلی انجام شده، بررسی مهم‌ترین اثر فلسفۀ علم طبیعی بسکار و یافتن نقاط ضعف و قوت این اثر است. این کار ضمن مروری مبسوط بر کل کتاب، در وجوه مختلف صوری، کیفی، و محتوایی انجام شده است. در پایان مقاله، چند پیش‌نهاد کاربردی نیز ارائه می‌شود.

a critical review on the book a realist theory of science

different narratives have been offered so far of the nature of science and scientific activity. roy bhaskar as one of the leading critical realists seeks to set the ground for a copernican revolution in the philosophy of science which seems to have been handled well by him. to this end, he proceeds    to highlight the ontological debates and at the same time pays attention to the social nature of science. in a realist theory of science, which contains original and powerful arguments in the philosophy of science, not only does he raise criticisms against some philosophical schools and explains his own theory of science, rather he does also broach significant categories in the philosophy of science. his remarks with their philosophical basis can inspire the scholar who studies bhaskar’s philosophy. among the most important ones of these categories, one can refer to the mutuality of ontological realism and epistemological relativism as well as his criticism of tarsky’s theory of truth. this essay aims at reviewing bhaskar’s key work in the philosophy of natural sciences and identification of its points of weakness and strength using a descriptive analytic method. this is undertaken through a detailed review of the whole book in view of its formal, qualitative, and content dimensions. the essay is concluded by a number of practical suggestions.