تبیین و بررسی محتوایی افشاگری‌های اقبال در منظومۀ «مجلس ابلیس»

یکی از منظومه‌‌های مجموعۀ ارمغان حجاز «مجلس ابلیس» نام دارد؛ منظومۀ مشهوری از علامه اقبال که عموماً در دروس مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات اردو تدریس می‌شود. در این شعر، اقبال به‌خوبی پرده از دسیسه‌‌های پشت‌پردۀ نظام ابلیسی علیه مسلمانان برداشته است. تبیین و بررسی محتوایی این منظومه نه‌تنها مقاصد شوم دشمنان اسلام را برملا می‌‌کند، بلکه نقاط ضعف مسلمان‌‌ها را، که درطول سده‌‌های مختلف دست‌آویز‌‌ مخالفان قرار گرفته و ضربات مهلکی بر پیکرۀ جهان اسلام وارد شده است، به‌خوبی بیان می‌‌کند. درکنار آن، تفکرات و فلسفۀ اقبال نیز به‌خوبی بیان می‌شود. هنر علامه اقبال در این است که به‌خوبی توانسته است موضوعی با این جدیت را با زبان شاعرانه به‌زیبایی بیان کند که خواننده و شنونده مدت‌‌ها تحت‌تاثیر محتوا و فرم آن باقی بماند. به‌یقین، اقامت اقبال در انگلیس و مطالعۀ فلسفه و تفکرات حاکم در محافل فکری ‌ فلسفی و سیاسی آن کشور در اندیشیدن بیش‌تر او برای پی‌‌بردن به مشکلات و معضلات جهان اسلام و عوامل موثر در به‌وجودآمدن آن‌ها مهم‌‌ترین نقش را ایفا کرد و درنتیجه او در دوران پختگی فکری خویش چنین منظومه‌‌ای را در کمال زیبایی سرود.

A Critical Analysis of the Content of Iqbal’s Revelations in the Poem of the “Majlis-e- Iblis”

One of the poems of Armaghan-e- Hejaz collection is “Majlis-e- Iblis”. Iqbal’s famous poem, which is generally taught in master’s courses in Urdu language and literature. In this poem, Allama Iqbal has well exposed the conspiracies of the devilish system against Muslims. Explaining and studying the content of this system not only exposes the sinister intentions of the enemies of Islam, but also it articulates the weaknesses of Muslims. In addition, Iqbal’s thoughts and philosophy are well expressed and the art of Allama Iqbal is that he has succeeded well to express a subject with such seriousness beautifully in poetic language and that the audience remains influenced by its content and form for a long time. Certainly, Iqbal’s stay in England and the study of philosophy and thought played the most important role in prevailing the philosophical and political circles of that country, in preparing him to find out problems and difficulties of the Islamic world and effective factors in causing these problems and difficulties during his intellectual maturity. He composed such a poem in perfect beauty.