نقدی بر تاثیر سنایی در دانته در آثار خاورشناسان

از آن زمان که رینولد نیکلسن در مقالة خود با عنوان «نویسندۀ ایرانی پیش‌رو دانته» به وجود پاره‌ای از شباهت‌ها میان کمدی الهی دانته و منظومة سیرالعباد سنایی اشاره کرد، این باور که دانته در خلق اثر جاودانة خود از منظومة سنایی تاثیر پذیرفته است به ذهن برخی متبادر شد. انتشار کتاب معروف محقق عربی‌دان اسپانیایی، میگل آسین پالاسیوس، با نام فرجام‌شناسی اسلامی و کمدی الهی[i] و پیدا‌شدن دو نسخة خطی کهن از کتاب معراج محمد (ص) به زبان لاتین در کتاب‌خانۀ آکسفورد و به زبان فرانسوی در کتاب‌خانة ملی پاریس موجب قوت‌گرفتن این باور شد. رویکرد این تحقیق، که نگارش آن را بایسته می‌سازد و آن را از دیگر آثار مشابه متفاوت می‌کند، بر این اساس است که نگارندگان کوشیده‌اند، تاحدی‌که ساختار مقالة پژوهشی اجازه می‌دهد، تمام منابعی را که در زبان‌های عربی، لاتین، یونانی، و پارسی به‌صورت درزمانی بر دو اثر برگزیده تاثیرگذار بوده‌اند بررسی کنند و سهم آن‌ها را به‌اختصار در شکل‌گیری این دو کتاب نام‌آور نشان دهند. ازسوی‌دیگر، تاکید این مقاله برخلاف آثار مشابه، که نقد آن‌ها در این مقاله مطمح‌نظر است، بر هم‌سانی‌ها یا دگرسانی‌های ظاهری و محتوایی این دو اثر نیست، بلکه نگارندگان بر آن بوده‌‌اند که آثار و منابعی را که به ایجاد مضامین هم‌سان یا یک‌سان انجامیده‌اند از میان ده‌ها اثری که در اختیار دو م‍ولف بوده‌اند بازنمایند.

A Critique of Dante’s Influence on Sanā’ī in the Research of Orientalists

When Reynold Alleyne Nicholson mentioned some similarities between Dante’s Divine Comedy and Sanā’ī’s Seyr al-‘ebād in his article &A Persian forerunner of Dante&, the belief that Dante has been influenced, in the creation of his eternal work, by the Sanai’s opus came into some minds. The publication of the famous book of Spanish scholar Miguel Asin Palacios La Escatologia Musulmana en la «Divina Comedia» and the discovery of two old Latin and French manuscripts of Prophet Muhammad`s Me’rāj (Liber Scalae Machometi) in the Oxford library and the National Library of Paris fortified this belief. The approach of this research, which differentiates it from similar studies, is analyzing briefly the contribution of Arabic, Latin, and Persian sources that have influenced diachronically the two mentioned works. On the other hand, the emphasis of the present article, contrary to the similar works, does not affect the similarities or differences in the thematic structure of these two works, but we tried to analyze the most important sources that produced similar or identical themes in the works of both authors.