سازوبرگ‌های ایدئولوژیک شریعت و بازتولید سلطه: بررسی انتقادی کتاب دوائر الخوف (دایره‌های ترس)

در این مقاله، پیوند تفسیر نص مقدس، ایدئولوژی زبان، و سازوبرگ‌های سلطه در کتاب دوائر الخوف (دایره‌های ترس) را با محوریت مسئلۀ زن بررسی می‌کنیم. کتاب دوائر الخوف براساس هرمنوتیک تاریخی نص‌محور تالیف شده است و ابوزید رویکرد انسان‌باوریِ پساسکولار دارد. وی در دوائر الخوف از ره‌یافت‌های انتقادی‌ای چون نظریۀ فرودستی و نقد آپاراتوس‌های ایدئولوژیک در چهارچوب ساختارگراییِ تاریخی بهره برده و درکنار آرای قرآن‌شناختی خود نوعی جامعه‌شناسی سیاسی انتقادی را هم تمهید کرده است. در نظریۀ انتقادی ابوزید، فروبستگی وضعیت ناشی از مناسبات درهم‌تنیدۀ شریعت، اقتصاد سیاسی، و قدرت حاکمه است. در تحلیل‌های وی، می‌توان تورِ قدرتی را دید که روابط مالی و اقتصادی استثمارگرانه را در سایه‌سارِ تفسیر شریعت قرار می‌دهد و با سازوکار‌های سرکوب مانع از آگاهی انتقادی در فضای اجتماعی می‌شود. این امتناع آگاهی در فضای مصر درمورد زنان شدیدتر و وخیم‌تر است. این مقاله در پنج قسمت به نقد و بررسی دیدگاه‌های ابوزید می‌پردازد.

Ideological Apparatuses of Shari’a and Reproduction of Domination: A Critique on the Book The Circles of Fear

In this manuscript, we try to examine the connection between the interpretation of the sacred text, the ideology of language, and the apparatuses of domination in Abu Zayd`s “Circles of Fear: Reading the Discourse about Women” with a focus on the issue of women. “Circles of Fear” is based on the textbased historical hermeneutics and Abu Zayd has a postsecular humanistic approach. In “Circles of Fear” he has used critical approaches such as subaltern theory and critique of ideological apparatuses within the framework of historical structuralism, and in addition to his Qur’anic views, he has also developed a kind of critical political sociology. In Abu Zayd’s critical theory, the abstractedness of the situation arises from the intertwined relations of Shari’a, political economy, and ruling power. In his analysis, we can see a net of power that overshadows the exploitative financial and economic relations and the interpretation of Sharia and with its repressive mechanisms, prevents critical awareness in the social space. This refusal of awareness in the Egyptian space is more severe and worse for women. This article reviews Abu Zaid’s views critically in five parts: Abu Zaid and critical theory of society; reconstruction of reawakening discourse and the history of Etzali belief; women in crisis discourse, the ideology of language and the production of domination; the defeat and historical decline and critique of antiwoman practices and discourses on the eve of the transition to the information age; and the critique of the commodification of women.