بازنگری دو نظریه از سه‌گانۀ پورشریعتی در کتاب decline and fall of the sasanian empire: the sasanian parthian confederacy and the arab conquest of iran (افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی اتحادیۀ ساسانی ‌ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها)

تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان decline and fall of the sasanian empire: the sasanian parthian confederacy and the arab conquest of iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداخته‌‌اند. واضح است کتاب‌‌هایی از این ‌‌دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی از جزئیات را فراروی مخاطب می‌‌گشایند، این قابلیت را دارند که به‌کرات در بوتۀ نقد، جرح‌و‌تعدیل، و ترمیم نهاده شوند. این نوشتار نیز با هدف پرداختن به جان‌‌مایۀ اثر، که همانا سه‌‌گانۀ پورشریعتی در قالب یک نظریۀ کلان و دو نظریۀ خرد است، سامان یافته است. نظریۀ کلان مبتنی‌بر ماهیت کنفدراسیونی نظام حکومتی ساسانی است و نظریه‌‌های خرد بر تمایز فرهنگی ‌ دینی پارسیان و پارتیان و نیز گاه‌شماری فتوح تمرکز دارد. واکاوی انتقادی با رویکرد تحلیلی حاکی از وجود شواهدی مبنی‌بر تمرکزگرایی و تمرکزگریزی متناوب درطول حکومت ساسانیان است؛ نکته‌‌ای که غلبۀ نظریۀ کنفدراسیونی بر نظریۀ تمرکزگرایی را در معرفی نظام حکومت ساسانی به‌چالش می‌‌کشد. هم‌چنین، در نظریۀ دوگانگی مذهبی پارسیگ‌  پهلو، باوجود برخی اشارات قابل‌‌تامل، شواهد متقنی ارائه نمی‌‌شود.

A Reassessment of Two Theories of Pourshariatiʼs Thriple View in her “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”

Parvaneh Pourshariati’s study, “Decline and Fall of the Sasanian Empire. The SasanianParthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, is a substantial investigation that offers a novel perspective supported by a great number of details and data from multiple disciplines. This book has received various receptions in the scholarship. The paper is dedicated to the reexamination of three conceptual constituents in the Pourshariati’s narrative: first, her master thesis concerning the confederation nature of the Sassanid state. Second, the religiouscultural differences among the Persians and the Parthians. Third, the chronology of the Futuh. Through a criticalanalytic approach, the authors argue that opposing Pourshariati’s master thesis, there seem to be sequential periods of centralization and dedecentralization in the Sassanid Empire. Furthermore, we discuss that, in spite of Pourshariati’s interesting idea about the religious differences between Pārsīg and Pahlaw, her argument is not justified.